37و آيات لقاءاللّه, براى يك طبقه خاصّ, مفيد است، به طريق رمز و اشاره ذكر شده است. 1در آيات و اخبار درباره «لقاءاللّه» گاه به صراحت و گاه به كنايت و گاه به اشارت سخن گفته شده و اگر كسى طالب تفصيل اين بحث باشد, به «رساله لقاءاللّه» مرحوم عارف باللّه، حاج ميرزا جواد تبريزى (ره) رجوع كند كه اخبار در اين باب را تا اندازه‌اى جمع كرده است. 2
البته بعضى از علما و مفسران به گمان آن‌كه ذات مقدس حق را تنزيه مى‌كنند، لقاءاللّه را به كلى انكار و تمام آيات و اخبار لقاءاللّه را بر لقاء يوم آخرت و لقاء جزاء و ثواب و عقاب حمل كرده‌اند. اين حمل گرچه نسبت به مطلق لقاء و بعض آيات و اخبار چندان بعيد نيست، ولى نسبت به بعض ادعيه معتبره و روايات موجود در كتب معتبره و بعض روايات مشهوره، كه علماى بزرگ به آنها استشهاد كرده‌اند، حمل بعيدى است.
البته مقصود آنان كه راهى براى لقاءاللّه و مشاهده جمال و جلال حق بازگذاشته‌اند, اين نيست كه اكتناه ذات مقدس حضرت حق جايز است، يا در علم حضورى و مشاهده عينى روحانى, احاطه بر آن ذات محيط، على‌الاطلاق ممكن است؛ بلكه امتناع اكتناه در علم كلى و به قدم تفكر و احاطه در عرفان شهودى و قدم بصيرت، از امور برهانى و مورد اتفاق جميع عقلا و ارباب معارف و قلوب است؛ لكن آنها كه مدعى اين مقام هستند، گويند: پس از تقواى تامّ تمام و اعراض كلى قلب از جميع عوالم و توجه تامّ و اقبال كلى به حق و اسماء و صفات آن ذات مقدس و مستغرق عشق و حبّ ذات مقدس شدن و طى كردن رياضات قلبى، قلب سالك, صافى و مورد تجليات اسمائى و صفاتى مى‌گردد و حجاب‌هاى بين عبد و اسماء و صفات, خَرق مى‌شود و عبد, فانى در اسماء و صفات مى‌گردد و متعلق به عزّ قدس و جلال مى‌شود و در اين حال، بين روح سالك و حق, حجابى جز اسماء و صفات باقى نمى‌ماند و ممكن است براى بعضى از ارباب سلوك, حجاب نورى اسمائى و صفاتى نيز خرق ميگردد و به تجليات ذاتى غيبى نايل شود و احاطه قيّومى حق و فناى ذاتى خود را شهود كند، و بالعيان وجود خود و جميع موجودات را ظل حق ببيند. 3
در حديث شريف آمده است:
«إِنَّ رُوحَ الْمُؤْمِنِ لَأَشَدُّ اتِّصَالًا بِرُوحِ اللَّهِ مِنِ اتِّصَالِ شُعَاعِ الشَّمْسِ بِهَا» 4؛ جان مؤمن به روح خدا بيشتر پيوسته است تا شعاع آفتاب به آفتاب.
به نظر امام خمينى (ره) لقاءاللّه كه قرّة العين اولياء است، در صورتى حاصل مى‌گردد كه چشم باطنى قلب گشوده شود و چشم باطنى قلب در صورتى گشوده مى‌شود كه سالك الى الله با تمام وجود به ياد حق باشد و به باطن قلب, توجّه مطلق به آن ذات مقدّس داشته باشد. 5
در روايات آمده است كه هركس لقاء خدا را دوست داشته باشد, خدا هم ملاقات او را دوست خواهد داشت:
«عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ مَنْ أَحَبَّ لِقَاءَ اللَّهِ أَحَبَّ