140شو كه صحراى نجف است، و آن بقعهاى است از جنّت عدن» . 1
و مخفى نماند كه زيارت اموات و مجاورت و انس با آنها وقتى نفع دهد كه انسان تفكر در حال آنها كند و عبرت و آگاهى از حال آنها نمايد؛ نه چنانكه بعض از غافلين و جهّال ميكنند و در غالب بلاد رسم شده كه قبرستان را موضع گشت و سير خود قرار دهند و دسته دسته تفرّج كنان با قهقهه و گفتوگوهاى لغو و سخنان ناشايسته - كه از هر چيز اثرش در قساوت قلب بيشتر است - به آنجا رفته و با اين حال بازگردند. و بايد امتياز داد بر تعظيم و تكريم و كثرت تلاوت قرآن و ادعيۀ مقرّره آتيۀ علما و مشايخى كه در آن بلد شريف مدفونند؛ مانند: ابوجعفر محمد بن الحسن الطوسى (رحمه الله) 2معروف به «شيخالطائفه» و علّامۀ عصر خود، صاحب كرامات باهره السيد مهدى طباطبايى، معروف به «بحرالعلوم» 3كه اين هر دو بزرگوار با بعض ديگر در مسجد طوسى در نزديكى صحن مقدّس مدفونند.
و مانند سيّدالعلماء والمجتهدين حاجى ميرزا محمّد حسن شيرازى 4(طابثراه) كه در جنب باب طوسى صحن شريف، در مدرسه معروف به اسم خود مدفون است.
و مانند خاتم الفقهاء والمجتهدين جناب شيخ محمّد حسن صاحِب «جواهر الكلام» 5(نوّرالله مرقده) كه در محلّۀ عماره 6نجف، قبر شريفش با بقعه و قبّۀ رفيعه معروف است.
در مقابل قبر اين بزرگوار قبور جملهاى از اعاظم علماست كه داراى قبّه و بقعه هستند كه از جملۀ آنهاست عماد العلما مولانا السيد مهدى قزوينى (رحمه الله) 7ساكن حلّه و جناب آقا سيد حسين ترك 8و غيره.
و در نزديكى آنها به فاصلۀ چند كوچه، قبر فقيه اهلالبيت شيخ جعفر كبير كاشفالغطاء (رحمه الله) 9است و در مقابل او قبر عالم فاضل شيخ راضى عرب است و در مقابل كوچۀ سلام، قبر عالم جليل شيخ خضر شلال 10است و در محلّۀ براق 11، قبر شيخ فخرالدين طريحى 12صاحب «مجمع البحرين» است.
و قبر شيخ اجلّ اعلم شيخ مرتضى انصارى (رحمه الله) 13در بقعهاى متصل به باب القبله صحن مطهر و در طرف چپ كسى كه داخل شود واقع است و در مقابلش قبر آقا سيد اسدالله اصفهانى 14و قبر جناب آقا سيد على شيرازى (رحمه الله) قرار دارد.
قبر شيخ و استاد ما ثقةالاسلام حاجى ميرزا حسين نورى طبرسى 15در ايوان سوم از ايوانهاى شرقى باب القبله واقع است و قبر شريف عالم