91
ابن معيّه ديباجى
سيد تاج‌الدين ابوعبدالله محمد بن قاسم حسنى ديباجى معروف به «ابن معيّه» يكى ديگر از نام‌آوران پرآوازه شهر حلّه و از خاندان «معيّه» ديباجى، از خاندان‌هاى معروف و سرشناس عراق و حلّه است. تبار ديباجى‌ها به واسطه ابوالقاسم على بن حسن بن اسماعيل بن ديباج بن ابراهيم عمر و از وى به امام حسن مجتبى (ع) مى‌پيوندد. اين طايفه در عراق و حله از ديرباز رياست و نقابت داشته‌اند. وى در حلّه نشو و نما كرد و در اثر تلاش و كوشش و تربيت پدر بزرگوارش، به مراتب بالاى علمى رسيد كه از مفاخر استادان شهيد اول و فرزندان او و خود، شاگرد گروه بسيارى از دانشمندان برجسته است كه بيشتر آنها از سادات علوى بودند.
آل معيّه علاوه بر اين‌كه در علم فقه و حديث و عروض، ادب و غيره، به مقام استادى رسيده بود، در علم انساب و تبارشناسى نيز به بالاترين درجه علمى نائل گشت؛ به گونه‌اى كه او را متخصص علم نسب‌شناسى ياد كرده‌اند. به گفته شاگرد او احمد بن عنبه: «علم نسب در زمان وى منتهى گشت.» 1و يا در جايى گفته است:
مقام استادى و پيشوايى وى در تبارشناسى به آن‌جا رسيد كه در عراق كسى از تباردانان نبود، مگر آن‌كه شاگرد او بوده و از وى بهره يافته باشد. 2
اساتيد و مشايخ روايى وى عبارتند از:
1. جمال‌الدين ابومنصور حسن بن مطهر حلّى (648 - 726) ؛ 2. شيخ صفى‌الدين محمد بن سعيد؛ 3. شيخ