118
ستارگان حرم علوى
عبدالرحيم اباذرى
در صحن و ايوان حرم مطهر اميرمومنان عليه‌السلام، برخى از شخصيت‌ها، عالمان و فقهاى برجسته شيعى به خاك سپرده شده‌اند كه به هنگام زيارت آن آستان شريف، قرار گرفتن در جوار مزار اين بزرگان و تلاوت قرآن و فاتحه به روح پر فتوح آنان، مى‌تواند به نوعى سپاس از تلاش‌هاى شبانه روزى فقهاى عظام باشد كه در اعتلاى مذهب شيعه و امت اسلامى تلاش كردند. در اين نوشتار به معرفى چند تن از آنان مى‌پردازيم.
علامه حلى
از ايوان طلايى حرم حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) و درى كه به رواق علوى گشوده مى‌شود، كمى به سمت راست، حجره‌اى به چشم مى‌خورد كه مقبرۀ فقيه بزرگ، حسن بن يوسف، معروف به علامه حلى، در آن جا واقع است. وى در زمان اولجايتو، يكى از سرداران معروف مغول، در شهر حله سكونت داشت. شهرت علمى او در كاخ سلطانيۀ زنجان، به گوش اولجايتو رسيد واو را به دربار فراخواند.
علامۀ حلى با بحثهاى علمى، سردار مغول را به مذهب تشيع علاقه‌مند كرد و اندكى بعد، اولجايتو شيعه شد و نام «محمد خدابنده» را براى خود برگزيد. فقيه بزرگ شيعه با نفوذ معنوى و علمى خويش در دربار مغول، فرهنگ تشيع را در سرتاسر ايران فراگير ساخت و رسمى كرد. به همت او و به دستور محمد خدابنده، به نام دوازده امام معصوم (عليهم السلام) سكه زدند و خطبه به نام آن امامان (عليهم السلام) خوانده شد. او در اغلب مسافرت‌ها، ملازم سلطان بود و بدين ترتيب، مدرسۀ سيارى تشكيل داد و به هر شهرى كه وارد مى‌شد، خيمه‌اى برپا مى‌داشت و بساط درس و بحث علمى رامى گسترد و با رجال علمى آن ديار، به مناظره مى‌پرداخت. نقش وى در گسترش و رسميت يافتن تشيع در ايران، بر كسى پوشيده نيست. 1
علامۀ حلى در شب 29 رمضان 648 ق. در حله به دنيا آمد و در سن 78 سالگى، شب 11 محرم 726 ق. وفات يافت. 2
مقدس اردبيلى
شيخ احمد، فرزند محمد، معروف به محقق يا مقدس اردبيلى از فقهاى سترگ قرن دهم هجرى به شمار مى‌آيد.او در عصر صفويه، مورد احترام همه بود؛ چنان‌كه شاه عباس صفوى نامه‌اى به محضرش نوشت و از او خواست از نجف به ايران بيايد و مسئوليت شيخ الاسلامى را قبول كند؛ ولى آن فقيه بزرگ نپذيرفت. 3
در سالى كه قحطى كشور را فراگرفته بود، او همۀ آذوقۀ منزل را در ميان فقرا تقسيم كرد و براى خود، سهمى به اندازۀ يك فقير برداشت كه اين كار، مورد اعتراض همسرش واقع شد؛ امّا مقدس اردبيلى چيزى نگفت و به مسجد كوفه رفت و