65
مدرسه آيت‌الله‌العظمى بروجردى در نجف
ساخت مدرسه
مدرسه آيت‌الله بروجردى، در ضلع شرقى حرم اميرمؤمنان على (ع) ، روبه‌روى باب امام رضا (ع) ، در ابتداى بازار بزرگ نجف (سوق الكبير) قرار دارد. اين مدرسه به منظور تقويت حوزۀ علميه نجف، در سال 1373 قمرى (1333 شمسى) به دستور آيت‌الله العظمى بروجردى و به اشراف و مديريت مرحوم «حاج شيخ نصرالله خلخالى» ساخته شد تا طلاب و فضلاى جوان در آن مشغول تحصيل، تدريس و تحقيق شوند و آينده اين حوزه، از حيث نيروى انسانى تأمين گردد.
اين مدرسه در زمينى به مساحت پانصد متر مربع و در چهار ضلع در سه طبقه، به روشى كاملاً ابتكارى و چشم‌نواز و با رعايت اصول معمارى و مهندسى تاسيس شد كه در آن مقطع يكى از مدارس نمونه و منحصر به فرد حوزۀ نجف به شمار مى‌آمد و نزديك‌ترين مدرسه به حرم بود. 64 حجره و يك كتابخانۀ مجهز (1) كتابخانه حدود هشت‌هزار جلد كتاب داشت. به علاوه مرحوم «آيت‌الله بروجردى» به خاطر اهتمام بيشترى كه به رونق اين مدرسه داشت، بخشى از كتاب‌هاى شخصى خويش را به اين كتابخانه منتقل نموده بود (2) . همچنين فرزند كوچك خويش آقاى «سيد احمد بروجردى» را هم ملزم ساخت تا به نجف هجرت كند و در اين مدرسه ساكن شده و به تحصيلات خود ادامه بدهد (3) . اين مدرسه داراى حياط بزرگى بود كه در وسط آن حوض بزرگى هم قرار داشت.
مدرسه آيت‌الله بروجردى در نجف مورد توجه شخصيت‌هاى حوزوى قرار گرفت و حتى «آيت‌الله سيد موسى بحرالعلوم» در تاريخ تاسيس آن، چند بيت شعر به ترتيب زير سرود:
هذه مدرسة شيدت لمن
توليت اين مدرسه را مرحوم «حاج شيخ نصرالله خلخالى» برعهده داشت. ايشان شخصيتى بسيار توانا، مدير و مدبر و داراى ويژگى‌هاى اخلاقى فراوان و نماينده تام الاختيار آقاى بروجردى در حوزه نجف بود. به همين سبب مدرسه را به بهترين شكل اداره مى‌كرد و اين مدرسه يكى از مدارس معتبر و مهم حوزه نجف شمرده مى‌شد.
شكوفايى بيشتر مدرسه
در آبان ماه سال 1344 كه حضرت امام خمينى (ره) به نجف تبعيد شد، بلافاصله حاج شيخ نصرالله خلخالى از ايشان درخواست كرد تا در اين مدرسه نماز جماعت اقامه كند. امام خمينى (ره) در ابتدا نپذيرفت؛ ولى بعد به اصرار آقاى خلخالى پاسخ مثبت داد. حضور حضرت امام رونق و تحرك مضاعفى به اين مدرسه بخشيد. مدرسه آيت‌الله بروجردى حياط بزرگى داشت كه نزديك غروب تمام سطح آن با زيلو و فرش پوشيده و آماده مى‌شد. امام خمينى (ره) نماز مغرب و عشاء را هر روز با عظمت و شكوه خاصى در اين مدرسه اقامه مى‌كرد و اين نماز در سطح حوزۀ نجف از نظر كمى و كيفى نظير نداشت؛ (5) چون تا آن زمان سابقه نداشت كه در نجف مرجع تقليدى در مدرسه نماز جماعت برگزار كند. طلاب و فضلاى بسيارى شركت مى‌كردند، حتى بعضى از اساتيد و شخصيت‌هاى سرشناس حوزه مثل: مرحوم آيت‌الله شيخ مجتبى لنكرانى كه از اعضاى استفتاى آيت‌الله خويى بود در نماز حاضر مى‌شدند و به امام اقتدا مى‌نمودند، شاگردان خود حضرت امام نيز كه جاى خود داشتند (6) . در ايام ماه مبارك رمضان، حضرت امام به جاى اقامه جماعت مغرب و عشاء، نماز ظهر و عصر را در اين مدرسه به‌جا مى‌آوردند.
از سوى ديگر، اين مدرسه به طور طبيعى و تدريجى به محل تجمع طلاب و روحانيون انقلابى تبديل شد. اين آقايان وقتى از ايران به نجف مى‌آمدند آقاى خلخالى با اشارۀ مرحوم «حاج‌آقا مصطفى خمينى» ، حجره در اختيار آنان قرار مى‌داد. به‌طورى كه چند بار اين مدرسه مورد هجوم ماموران رژيم بعثى عراق قرار گرفت. آنها وارد مدرسه شدند، قفل بعضى حجره‌ها را شكستند و اثاثيه و كتاب‌هاى طلاب را به‌هم ريختند (7) . علاوه بعضى طلاب و فضلاى ديگر نيز كه به عنوان زيارت به نجف مى‌آمدند به‌طور موقت در سرداب مدرسه اسكان داده مى‌شدند. اين مدرسه محل ديدار حضرت امام خمينى (ره) با ساير افراد هم بود. كسانى كه از ايران يا كشورهاى عربى و غيرعربى به عنوان زائر به نجف مى‌آمدند، هنگام نماز مغرب و عشاء وارد مدرسه آيت‌الله بروجردى مى‌شدند و گاهى قبل از نماز يا بعد از آن به زيارت امام خمينى (ره) مى‌شتافتند و مسائل‌شان را مطرح مى‌كردند، حضرت امام نيز با آغوش باز آنها را به حضور مى‌پذيرفت (8) .
به طور كلى حضور امام خمينى (ره) در مدرسه آيت‌الله بروجردى، موقعيت اين مدرسه را در نجف به موقعيت مدرسه فيضيه در قم تغيير و ارتقا داد و به آن محوريت بخشيد. در بعضى مواقع كه حضرت امام به دلايلى نمى‌توانست در نماز حاضر بشود به جاى ايشان، حاج‌آقا مصطفى خمينى، نماز اقامه مى‌كرد و البته اين حالت به‌ندرت اتفاق مى‌شد.