51
حاشيه هاى «آتش سوزى سامرا»
محمد باقر پور امينى
در سال 1106 قمرى در حادثهاى كه منجر به آتش سوزى در آستان عسكريين (عليهما السلام) در سامرا شد، حاشيه هايى در جامعۀ وقت روى داد كه شعاع اين شعله، دامن اعتقادات و باورها را نيز در خطر اشتعال قرار داد. در اين فضا، واكنش علاّمۀ مجلسى، زيبا و ستودنى است. او در يك موضع رسمى، ضمن تشريح اين واقعه، به پاسخگويى شبهۀ موجود در جامعه مى پردازد. متن ذيل برگردان فارسى مطلب مندرج در بحارالأنوار ( ج50، ص337) با عنوان «دفع شبهه» است:
«پيش آمد بسيار بزرگ و مصيبتى وحشتزا، در سال 1106 هجرى در روضۀ منورۀ سامرا اتفاق افتاد و علت آن اين بود كه روميها و گروهى از اعراب بى‌اهميت، سامرا را در اختيار داشتند و كمتر اعتنا به روضۀ مقدس مى گذاشتند و سادات و بزرگان به واسطۀ ستم‌گرى، از سامرا كوچ كرده بودند؛ از جمله بى‌اعتنايى ايشان آن بود: يك شب چراغى را در محل نامناسب قرار داده بودند، داخل روضۀ مطهر، از فتيله آتش به فرش اثر گذاشت، كم كم به چوبها و بالأخره آتش‌سوزى ادامه يافت. هيچ كس نبود كه خاموش كند. فرشها و ضريح و چوبها و درهاى حرم تمام سوخت. اين آتش‌سوزى موجب سستى عقيدۀ بعضى از شيعيان ضعيف الاعتقاد گرديد و مستمسكى براى دشمنان ائمه و مخالفين شد.
با آنكه اينها نمى‌دانستند چنين پيش آمدهايى موجب زيان به مقام ائمۀ گرام نخواهد شد و از جلال و عظمت ايشان نمى‌كاهد. اين وقايع خشم پروردگار است بر مردم و ضرورتى ندارد كه پيوسته معجزه‌اى بكنند؛ زيرا اعجاز تابع مصالح كلّى و اسرار بسيار ريز و مهمى است كه ما نميتوانيم پى به موقعيت و يا عدم موقعيت بروز و ظهور معجزه ببريم. اين خود نوعى امتحان و آزمايش براى مردم است.»
چنين پيشآمدى در حرم پيامبر (ص) ، در مدينه نيز اتفاق افتاد؛ شيخ فاضل و دانشمند بزرگ، يحيى بن سعيد، در كتاب خود بهنام «جامع الشرائع» مينويسد:
«در همين سال؛ يعنى 654 هجرى، در ماه رمضان، منبر پيامبر و سقفهاى مسجد آتش گرفت. بعد منبرى ديگر ساختند.»
صاحب «عيون التواريخ» كه از دانشمندان اهل سنت است، مى‌نويسد:
«در سال 654، شب جمعه، در ماه رمضان آتش‌سوزى در مسجد پيامبر (ص) در مدينه