373مى‌شود. امرى كه غيرت خداوند آن را برنتافته و به انجام نمى‌رسد. در زمانى نيز حاكمى معاند يا غافل براى اثبات ادعاى شيعيان در عدم پوسيده شدن اجساد امامان، قصد حفر مزار كاظميه را داشت كه حفر قبر شيخ كلينى (ره) و نمودار شدن جسد مطهر و سالم وى پس از مرگ، حاكم را به حقانيت ادعاى شيعيان معترف كرد.
در نيمه اول قرن پنجم هجرى، شيعيان بغداد و كاظميه در گرفتارى فراوان بودند و توسط نابخردان آزار بسيار مى‌يدند و برخى مجادلات مذهبى و فشارهاى عامه بر شيعيان باعث حوادث ناگوارى مى‌شد. به‌ويژه سال 443 هجرى كه ابن‌اثير درباره حوادث اين سال مى‌نويسد: «جرى من الامر الفظيع ما لم يجر مثله فى الدنيا» ؛ يعنى ماجراى دردناك اين سال در دنيا مانند نداشت. در همين عصر است كه كتابخانه رهبر شيعيان جهان، يعنى شيخ طوسى آتش زده مى‌شود. اما از آن‌جا كه «عدو شود سبب خير اگر خدا خواهد» وى به نجف رفته و حوزه‌اى بى‌نظير در سايه‌سار فيوضات حضرت اميرالمؤمنين (ع) تأسيس مى‌كند.
از نكات بارز در ميان برگزيده‌هاى منابع متأخر، بيان حوادث زمان مشروطه و جنگ جهانى اول تا انقلاب 1920 عراق و نقش علماى كم‌نظير و مجاهد شيعه در دفاع از ممالك اسلامى است؛ علمايى چون آخوند خراسانى، سيد سعيد حبّوبى، محمدتقى شيرازى، شيخ مهدى خالصى، سيد مهدى حيدرى و ديگر علماى عتبات نجف، كربلا، كاظميه و سامراء. زنده‌ياد محفوظ در بخش سوم مقاله به يادكرد كاظميه در دايرةالمعارف‌ها و منابع عمومى مى‌پردازد. مثلا