330«ريچاردكوك» گردشگر انگليسى در كتابش به نام «بغداد مدينة السّلام» 1مى‌نويسد:
كاظمين از بارزترين و مهم‌ترين نشانه‌هاى تمدن اسلامى است و كثرت عبور و مرور به آن، آبادانى بسيارى را با خود به همراه داشته است. . . موسى كاظم، نواده حسين شهيد كربلاست و نزد شيعيان بسيار محترم مى‌باشد. هارون الرشيد كه از نفوذ و تأثيرگذارى ايشان هراس داشت، دستور حبسش را صادر كرد و اين امام در همان حبس از دنيا رفت. حدود سى سال بعد نوه او محمد جواد نيز در همين بارگاه به خاك سپرده شد. 2
امامين كاظمين (عليهما السلام)
امامين كاظمين (عليهما السلام)
مهم‌ترين منابع غربى كه به زندگانى امام موسى كاظم (ع) مى‌پردازند، كتاب «عقيده شيعه» نوشته دونالدسون و كتاب «شيعه در هند» 3نوشته «جان هاليستر» مى‌باشد. دونالدسون مى‌نويسد:
امام موسى كاظم (ع) به ارشاد مردم مشغول بود، ولى خوب مى‌دانست كه عباسى‌ها در كمين او نشسته‌اند و كوچك‌ترين فعاليت‌هاى او را زير نظر دارند كه اگر از آن بوى توطئه عليه حكومت به مشام رسيد، به اطّلاع خليفه برسانند و عاقبتى همچون پدرش در انتظار او خواهد بود. او عصبانى نمى‌شد و خونسردى‌اش را حفظ مى‌كرد و آن‌قدر عبادت كرد كه به عبد صالح شُهره گرديد. خليفه وقت عباسى براى جلوگيرى از انتشار محبوبيت موسى كاظم (ع) در مدينه، ايشان را به بغداد احضار نمود.
علاوه بر كتاب نام‌برده، از بهترين منابع غربى مربوط به تاريخ زندگى امام محمّد جواد (ع) كتاب «اثنا عشريه» نوشته «كانون سيل» است.
در صفحات 188 تا 198 كتاب «عقيده شيعه» مطالب قابل توجّهى آمده است. دونالدسون از همان ابتدا نسبت به موضع‌گيرى معقول امام جواد (ع) شگفت‌زده مى‌شود؛ آن‌جا كه در مسير عبور مأمون با هيئت همراه، همه فرار كردند جز امام جواد (ع) و وقتى مأمون علّت را مى‌پرسد امام مى‌فرمايد: من خطايى نكرده‌ام تا بترسم و مطمئن هستم شما نيز به بى‌گناهى همچون من كارى نداريد.
آنچه بيش از همه براى دونالدسون جالب توجه بوده، مناظره‌هاى متعدّد امام جواد (ع) با علما و دانشمندانى بزرگ از سراسر دنيا و حتى غيرمسلمان مى‌باشد. او تأسّف مى‌خورد