48شناخت كامل شخصيت والاى اميرالمؤمنين على (عليه السلام) و جايگاه او در جهان هستى، در حد بشر نيست؛ چه رسول اكرم (صلى الله عليه و آله) خطاب به او مى‌فرمايد:
«يا علي لا يعرفك الاّّ الله و أنا» ؛ اى على! تو را هيچ‌كس نشناخت جز خدا و من. 1
از اين رو بايد گفت شناخت جايگاه اميرالمؤمنين فقط توسط معصومان ممكن است و در توان هيچ بشرى نيست.
در اين مقام، به برخى از فرمايشات حضرت رضا (عليه السلام) در اين باره اشاره ميكنيم.
الف. على (عليه السلام) قسمت كننده بهشت و جهنم:
حضرت رضا (عليه السلام) از رسول الله (صلى الله عليه و آله) نقل مى‌فرمايد كه ايشان خطاب به على (عليه السلام) فرمودند:
«يا علي انّك قسيم الجنة و النار» 2؛ اى على! همانا تو تقسيم كننده بهشت و جهنمى.
اين روايت به صورت
«قسيم النار والجنه» و
«قسيم النار» و
«قسيم الجنة و النار» ، در منابع مختلف آمده است. 3
اما چرا به اميرالمؤمنين (عليه السلام)
«قسيم النار والجنه» مى‌گويند؟ در پاسخ به اين سؤال، اباصلت هروى چنين نقل كرده است:
روزى مأمون به امام رضا (عليه السلام) عرض كرد: به چه علت اميرالمومنين على (عليه السلام) قسيم الجنة و النار خوانده شده است؟ حضرت فرمودند: آيا نشنيده‌اى كه پدرت از پدرانش، از ابن‌عباس نقل كرده است كه گفت: از رسول خدا شنيدم كه مى‌فرمود: دوستى على ايمان، و دشمنى او كفر است؟ مأمون گفت: آرى. امام (عليه السلام) فرمودند: اگر تقسيم بهشت و دوزخ بر اساس دوستى و دشمنى با وى باشد، او قسمت كننده بهشت و دوزخ است. مأمون گفت: اى ابوالحسن! خداوند مرا پس از تو زنده نگذارد! گواهى مى‌دهم كه تو وارث علم پيامبر خدايى. 4
حضرت رضا (عليه السلام) با استناد اين روايت به پدران مأمون، جاى هيچ ايرادى به راويان ار جانب مأمون باقى نمى‌گذارند و مأمون در مقابل اين استدلال منطقى، چاره‌اى جز سكوت ندارد؛ چه بسا با وجود روايت دوم كه استدلال حضرت قرار گرفت، بايد خود را دوست اميرالمؤمنين اعلام كند، وگرنه در دسته جهنميان قرار مى‌گيرد.
ب. عرضه اعمال بر امير مومنان (عليه السلام) :
بر اساس اخبار وارده از ائمه معصومين (عليه السلام) پيامبر (صلى الله عليه و آله) و همه معصومان از اعمال امت آگاه مى‌شوند؛ يعنى خداوند از راه‌هاى خاصى، اعمال امت را بر آنها عرضه مى‌دارد.
عبدالله بن ابان زيات گويد: به محضر حضرت رضا (عليه السلام) شرفياب شدم و از ايشان خواستم تا براى من و خانواده‌ام دعا فرمايند؛ حضرت فرمودند: آيا خيال مى‌كنى من براى شما دعا نمى‌كنم؟ ! بلكه براى خانواده شما دعا مى‌كنم. عرض كردم: