16«جامع احاديث الشيعه» رواياتى از اين كتاب شريف بهطور پراكنده موجود است. در غير مباحث فقهى، همچون تفسير آيات، بيان تاريخ، بحثهاى اخلاقى و. . . نيز رواياتى از اين كتاب شريف نقل شده است. بنابراين، خوشبختانه روايات بسيارى از كتاب على در دست است و حتى در منابع اهلسنت هم وجود دارد.
دربار نقل از كتاب على (ع) از اميرالمؤمنين تا امامرضا (عليهما السلام) احاديثى در دست است؛ البته نه به اين معنا كه از ائم پس از امام رضا (ع) روايتى نرسيده باشد؛ بلكه منظور اين است كه در دست ما نيست. آنچه در تاريخ و روايات خواندهايم، اين است كه تا زمان امام رضا (ع) گاهى خود ائمه از كتاب على (ع) مطالبى نقل مىكردند.
خوشبختانه روايت مفصلى از اين كتاب در دسترس است كه مرحوم شيخصدوق در ابتداى جلد سوم كتاب «من لايحضره الفقيه» و همچنين در مجلس شصتوششم اَمالى خود، آن را آورده است. حديث مناهى 1را كه ضمن بحثهاى فقهى مىبينيم، برگرفته از كتاب على است. برخى از علماى شيعه تصريح كردهاند كه كتاب على (ع) نخستين كتاب در تاريخ اسلام است. شهيد ميرزا على آقاى ثقةالاسلام ، مؤلف كتاب «مرآة الكتب» و ترورشده به دست روسها در تبريز، بحث مفصلى دربار كتاب على (ع) بيان كرده و تصديق مىكند كه اولين كتاب تاريخ اسلام، اين كتاب شريف است. وى نوشته است كه در زمان رسول اكرم (ص) كتاب على و كتاب جامعه نوشته شد. 2
مرحوم آيتالله سيد محسن امين عاملى، صاحب كتاب «اعيان الشيعه» 3دربار ويژگىهاى ظاهرى كتاب على (ع) با استناد به روايات نوشته است كه طولش هفتاد ذراع 4است. بنابراين كتاب على (ع) حدود 35 متر طول دارد؛ چراكه سابقاً مطالب را بر روى پوست مىنوشتند و سپس آن را به حالت نامه پيچانده و جمع مىكردند. مطالب آن، املاى رسول خدا (ص) بود كه اميرالمؤمنين (ع) بر روى جلد (پوست) نوشته بودند. رسم آن زمان اين بود كه كتاب يا نامه را روى پوست مىنوشتند و پوستها را بههم مىدوختند. اندازه اين پوستهاى به هم دوخته شده 70 ذراع بود. مرحوم سيدمحسن امين در ادامه مىنويسد: « وهى أوّل كتابٍ جمع فيه العلم على عهد رسول الله (ص) » ؛ 5كتاب على (ع) ، نخستين كتاب علمىِ دور رسولاكرم (ص) است. مرحوم آيتالله شيخ آقابزرگ تهرانى در «الذريعه» از اين كتاب، با تعبير «اَمالى سيدنا