26
شام
نام قديم سوريۀ فعلى. شام و شامات، در گذشته به منطقۀ وسيع‌ترى گفته مى‌شد كه شامل سوريه، لبنان، اردن و فلسطين هم مى‌شد. اين سرزمين در صدر اسلام فتح شد و معاويه در دورۀ عمر و عثمان والى آن‌جا بود و امويان پس از استيلا بر خلافت، دمشق را پايتخت خود قرار دادند. در روايات، از سرزمين شام نكوهش شده و ائمه نيز از آن به بدى ياد كرده‌اند و از سوى بنى‌اميه ظلم‌هاى فراوان به اهل‌بيت پيامبر شد و عترت پيامبر از آن سامان خاطرات تلخى داشتند. وقتى از امام سجاد (عليه السلام) پرسيدند در سفر كربلا سخت‌ترين مصيبت‌هاى شما كجا بود، فرمودند:
«الشّام، الشّام، الشّام» .
1
شام در عين حال يكى از سرزمين‌هاى زيارتى است و زيارتگاه‌هاى بسيارى از اصحاب و تابعين و شهداى اهل‌بيت عليهم السلام در اين ديار است؛ مثل قبر حضرت زينب عليهاالسلام در راويه معروف به السيدۀ زينب (نزديك دمشق) و حرم حضرت رقيّه عليها السلام در دمشق و حرم‌هاى ديگر در نقاط ديگر مانند مزار عمار ياسر در رقه و حجر بن عدى در مرج عذرا. مقبره‌اى معروف به «باب‌الصغير» در دمشق است كه گويند سر مطهر حضرت عباس و على اكبرعليه السلام و حبيب بن مظاهررحمه الله و. . . در آن‌جا مدفون است. گفته‌اند مدفن سر 17 تن از شهداى كربلا آن‌جاست. ضريحى بر آن ساخته‌اند و نام تعدادى از شهداى كربلا بر آن نقش بسته است. برخى هم قبر عبدالله بن جعفر (همسر حضرت زينب عليهاالسلام) را در باب‌الصغير شام مى‌دانند. 2علاوه بر اين حرم‌ها، قبر بلال حبشى و مسجد جامع اموى و مساجد و مدارس و بناهاى قديمى بسيارى در آن‌جاست كه زائران سوريه، به برخى از آن‌ها براى زيارت مى‌روند. چون شام سرزمينى باستانى است و اماكن زيارتى و آثار باستانى و مراكز سياحتى بسيارى دارد، جاذبۀ بالايى براى زائران دارد.
شبستان
در لغت به معناى خوابگاه است، و به قسمتى از مسجد كه از هيچ‌طرف باز نيست و ورود و خروج به آن از طريق درها صورت مى‌گيرد؛ چون در شب‌هاى سرد زمستان، نماز جماعت را در آن‌جا مى‌خوانند، شبستان نام دارد. 3ولى به‌طور كلّى به هر فضاى سقف‌دار و بزرگى كه داراى ستون‌هاى مرتب و در رديف‌هاى موازى است و يك طرف آن به صحن مسجد يا حرم