171و اراضى قادسيه مى‌شود. قلعه‌اى دارد محكم كه مرحوم حاجى محمدحسين‌خان صدراعظم اصفهانى ساخته است. كوفه در طرف شرق نجف است. صحن مقدس در وسط شهر است. پنج درب دارد. يكى در ديوار قبله كه به باب‌القبله معروف است و دو در ديوار شرقى كه يكى از صحن مقدس در مقابل در حرم مبارك كه به ايوان طلا است واقع شده و در خارج صحن به دروازه شهر به بازار شاه‌عباسى است و يكى ديگر به بازار جديد محل سكناى بزازها باز مى‌شود و يك در ديوار شمالى است كه آن را باب الطوس نامند به دو ملاحظه؛ يكى به اين‌كه به سمت مشهد رضا (عليه السلام) واقع است و يكى اين‌كه شيخ طوسى آن‌جا مدفون است و در ديگر در ديوار سمت مغرب است كه اين سنوات كارگزاران دولت عثمانى گشوده و باب‌السلطانى و باب‌الفرج نامند. حرم مطهر در وسط رواق مبارك در دو رو ايوان طلا در طرف زير پاى مبارك رو به مشرق است. گنبد منوّر از خارج طلا و از ميان، چينى معرّق است كه به طلا و ميناى لاجورد معرّق برجسته كرده‌اند. به درب رواق مبارك زنجيرى آويخته است. گويند زنجيرى است كه نادرشاه را بدان بسته و تا درب مبارك حرم كشيده‌اند. صحن مبارك تمام كاشى است و دومرتبه (دوطبقه) حجرات منقّح دارد. از حيث طول و عرض مربع است. خانه‌هاى نجف اشرف دوهزار و ششصد باب است و جمعيتش بيست‌هزار بيشتر است. زياده از هزار نفر سقا دارد؛ مع هذا از بابت آب، زياد به مردم تلخ و سخت است.