162
مشخصات عمومى سفرنامه
مشخصات نسخه اصلى سفرنامه كه در مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگى جمهورى اسلامى ايران نگاه‌دارى مى‌شود، به شرح ذيل است:
قطع نسخه به صورت وزيرى بزرگ است و متن آن با خط نستعليق شكسته خوش و مركب مشكى نگاشته شده است. اين نسخه تزئينات فراوان دارد. روى بعضى عبارات به شنگرف 1خط كشيده و در تمام صفحات داراى جدول، دور سطور مذهّب به زر و لاجورد است. در اوايل نسخه مخطوط، فواصل روزها رعايت گرديده؛ يعنى هر روز را از آغاز صفحه شروع كرده، ولى اواخر، اين نظم مراعات نشده است. در جاهايى از نسخه، اعداد و بعضى از كلمات به خط سياق نگاشته شده است. مرحوم حسن مرسلوند از رجال‌نگاران و مورخان معاصر كه در زمستان سال 1390 شمسى درگذشت، در تصحيح اين نسخه اهتمام ورزيده و كوشيده است تا كمتر در متن اصلى دست ببرد. البته براى آن‌كه رسم‌التحرير امروزى مراعات گردد، در برخى مواضع نسخه مورد استفاده تغييرات جزئى اعمال نموده است. بنابرآن‌چه سيد احمد ديوان‌بيگى در كتاب «حديقة الشعراء» آورده است، ميرزا محمدحسين دبير، متخلّص به «دبير فارسى» كه در حسن خط، واقعاً خردمند بود، در سفرى كه عضدالملك مى‌خواست به عتبات رود، با او رفت و روزنامه آن سفر را از وضع منازل و طرز اهل و سلوك خلقش و حركات و رفتار عضدالملك را از روز خروج از تهران تا روز ورورد، با اسلوب خوب و طرز مطلوب و انشاى عبارات مرغوب، در نهايت ايجاز مشتمل بر معانى بسيار بنوشت. البته ايشان صرفاً كاتب بوده و مضامين و مطالب و گزارش‌ها از عضدالملك مى‌باشد. 2
سفرنامه حاوى نكات ادبى جالبى است. در مقدمه سفرنامه اين عبارت ديده مى‌شود:
منّت يزدانى را رهنما و رهبر و ستايش مهربانى را بخشنده و بخشايشگر كه از خشتى تابناك گنبد مينا را مطلّا فرمود و مشتى خاك را قابل ظهور اشعۀ اسماء و طبقات انوار صلوات و تحيات نثار روان خواجه رسل و هادى سبل ممهّد قواعد دين و موكد معاقد يقين، دارندۀ مخازن بينش، نگارنده اوراق آفرينش، صدرنشين سرير لولاك و مدبّر تأثير انجم و افلاك، فرازندۀ رايت برترى، برازندۀ آيت پيمبرى، محمد مصطفى صلوات‌الله عليه و آله، و درود بر فارِس شبرنگ عنايت، جالس اورنگ ولايت، اسدالله الغالب و مظهرالعجايت على