125
چگونگى بناى مسجد كوفه
به گواهى تاريخ، در سدههاى نخستين هجرى، روال بر اين بوده كه در شهرسازى ابتدا محل مسجد جامع تعيين مىشد؛ سپس نقشه خيابانها و محلات را متناسب با امكان دسترسى آسان به مسجد جامع در نظر مىگرفتند. به بيان ديگر، مسجد جامع، مركز شهر بود و دارالامارهها هم در كنار آنها بنا مىشد. امروزه در بافت قديمى شهرهاى اسلامى نيز اين واقعيت كاملاً نمايان است كه مسلمانان در بنيان نخستين شهرها يا بازسازىهاى پس از اسلام، بدان روال گرويدهاند و مساجد جامع را در مركز شهرها طرحريزى و ساختهاند. بديهى است كه چنين رويكردى، ناشى از اهميت و نقش مساجد در ترويج مبانى اسلام، اعتلاى ابعاد معنوى و انسانى و ضرورت تجمعات و اطلاعرسانى عمومى بوده است.
بنيان شهر كوفه نيز بر همين اساس نهاده شد و ابتدا محل و محدوده مسجد جامع شهر را برگزيدند. 1
پس از پايان ديواركشى مسجد، سايهبان و سقف و رواق با ستونهاى سنگى مرمرين ساخته شد. اين سنگها و آجرها را كه در ويرانههاى كاخ خسروان شهر باستانى حيره، زير خاك نهفته بود، استخراج و به مسجد كوفه منتقل كردند. گرداگرد مسجد هم خندق كندند تا مبادا دشمن به آن هجوم آورد يا كسانى حريم مسجد را تصّرف و در آن، خانه و محل كسب و كار بنا كنند. 2
در كنار مسجد كوفه، خانهاى براى سعد وقاص ساختند كه اكنون [در قرن پنجم] قصر كوفه است. 3ميان آن قصر تا مسجد، تونلى به طول دويست گز (120-200 متر) احداث كردند. مقامات حكومتى از اين زيرگذر براى