124
شهرسازى كوفه
كوفه شهرى است در عراق و در جانب راست نهر كوفه (يكى از شعبههاى فرات) كه در 10 كيلومترى شرق نجف واقع است. شهر تاريخى مهمى است كه آن را سعد بن ابىوقاص به سال 638 م (17) بنا كرد. علت تأسيس شهر كوفه را تاريخ چنين روايت مىكند:
در ماجراى جنگ قادسيه كه در زمان خليفه دوم، ميان ايرانيان و اعراب مسلمان روى داد، سپاه اسلام توانست ايرانيان را شكست داده و بر بسيارى از مناطق سرزمين عراق كه در تصرف پادشاهان ايران بود، مسلط شوند. سعد بن ابىوقاص فرمانده سپاه مسلمانان پس از فتح عراق و غلبه بر ايرانيان، در مدائن فرود آمد و در آنجا اردو زد. سعد، پس از اسكان سپاه خود در مدائن، پيكهايى را براى دادن مژده فتح و پيروزى به سوى عُمر فرستاد. عمر كه متوجه زردى رنگ و ضعف جسمانى قاصدان شده بود، علت را جويا شد؛ گفتند كه تغيير محل اردوگاه و آب و هواى نامناسب آنجا ما را بدين روز افكنده است؛ در حالى كه سرزمينهايى مناسب نيز در عراق وجود دارد كه براى سكونت اعراب مناسبتر است.
چون مسلمانان در كوفه مستقر شدند، توان و سلامتى از دست داده را بازيافتند و براى خود خانههايى حصيرى ساختند. آنان هم كه به بصره رفته بودند، سرانجام در همانجا مستقر شدند و ايشان هم براى خود خانههاى حصيرى ساختند.
سپس در كوفه و بصره آتش افتاد و بيشتر خانههاى كوفه سوخت و اين آتشسوزى در ماه شوال اتفاق افتاد. سعد بن ابىوقاص گروهى را پيش عمر فرستاد كه اجازه بگيرند خانههايى از خشت خام بسازند. آنان گزارش آتشسوزى را دادند و از او اجازه گرفتند. عمر نيز اجازه ساخت اتاق را داد. وى براى اهل بصره نيز همين را نوشت. 1
به تدريج خانوادههاى سربازان سپاه اسلام مستقر در كوفه از شهرهاى مختلف، از حجاز گرفته تا يمن و عراق به آنان ملحق گرديدند و با مهاجرت مسيحيانى از بنىتغلب، نخستين اجتماع و سكونت در شهر كوفه شكل گرفت و پس از حبشه و مدينه، كوفه در سال 17 هجرى، سومين مركز هجرت مسلمانان شد. اين نخستين شهرى بود كه پس از ظهور اسلام به وسيله مسلمانان احداث گرديد. 2