123
باستانشناسى شهر كوفه
در آثار مورخان و جغرافىدانان اسلامى و غيراسلامى، هيچ نشانى از وجود شهرى به نام كوفه، در تاريخ قبل از اسلام ديده نمىشود و وجود هيچ اجتماع و مدنيّتى نيز در آنجا گزارش نشده است. به بيان ديگر: مورخان و جغرافىشناسان، قدمتى پيش از اسلام را براى شهر كوفه باور ندارند و همگى سال 17 هجرى را تاريخ احداث اين شهر ثبت كردهاند.
اين سخن نه بدين معناست كه در آن حوالى هيچ آبادى و شهرى وجود نداشته؛ بلكه در حدود شش كيلومترى كوفه، شهر باستانى «حيره» وجود داشته كه روزگارى پايتخت «ملوك لَخمى» بوده است و آنها نيز خود فرمانبُردار پادشاهان ساسانى بودهاند. با بزرگ شدن شهر كوفه، از آبادانى شهر حيره كاسته شد و سپس به تدريج از ميان رفت. 1
نام ناحيهاى كه كوفه در آن قرار گرفته را در زمان ساسانيان، «سورستان» مىگفتهاند. آنگونه كه از گزارش سعد بن ابىوقاص به عمر بن خطاب برمىآيد، سورستان منطقهاى صحرايى و پوشيده از نىزار بوده كه گويا اين نىزارها در اثر پيشروى آب فرات در مناطق صحرايى و تشكيل بركههايى به وجود آمده بود.
تاريخ، تنها اثر و بنايى كه در آن ناحيه گزارش مىكند، سه دير و صومعه به نامهاى «دير حرمه» يا «حرقه» ، «دير امعمرو» و «دير سلسله» . 2اين نشان مىدهد كه در روزگار پيش از اسلام، كوفه صحرايى بيش نبوده و چون «در آنجا شن و ريگ به هم آميخته بوده، بدين علت آن را كوفه گفتهاند» . 3