91«مداين» جمع «مدين» است و اين عنوان در چند آيه قرآن كريم آمده كه به معناى شهرها مى‌باشد. 1اما مداين مورد نظر در اين نوشتار، مجموعه شهرهايى در عراق كنونى است كه به مداين عراق، مداين كسرا و مداين خسرو معروفند. 2مداين يا مداين در 32 كيلومترى جنوب شرقى بغداد، بر دو ساحل دجله واقع است و اطلاق نام مداين بر اين محل، بدين مناسبت بوده است كه دو شهر بزرگ «سلوكيه» در غرب و «تيسفون» در شرق رودخانه دجله در مقابل يكديگر، قرار داشته و عده‌اى نيز آبادى‌هاى نزديك را يك واحد جغرافيايى به شمار آورده‌اند. 3
يكى از توابع مداين به نام «ساباط» حومه تختگاه ساسانى بوده و نام اصلى آن «ولاش‌آباد» است. گويند كه اردشير آن را بازسازى كرد و باغ شاهى در اين‌جا ساختند و سكه‌خانه‌اى هم در آن داير كردند كه از اهميت اقتصادى آن حكايت دارد. 4
در مغرب دجله، آثار حصارى ديده مى‌شود كه بخش بزرگى از آن را با مصالح شهر بابل ساخته‌اند. اين شهر همان «سلوكيه» است كه باستانى‌ترين قسمت‌هاى پايتخت به شمار مى‌رود. اردشير اول بخشى از آن را بازسازى كرد، اما حصارش مربوط به عهد سلوكيان است. اين ديار، مركز عيسويان ايران و مقر «جاثليق» نيز بوده است و كليساى بزرگ سلوكيه در آن‌جا بوده كه هنگام فرمان‌روايى شاپور دوم، ويران گرديد، اما با مرگ او، دوباره ساخته شده. در مجموع اين هفت شهر كه به «مداين» موسومند، عبارتند از: تيسفون، رومگان، سلوكيه، درزيندان، ولاش‌آباد (ساباط) ، اسپانبر و ماحوزا. 5
چون اسلام آشكار گرديد و بعثت نبى اكرم (ص) موجى از معنويت و اميدوارى در جهان به وجود آورد و مردمان جزيرةالعرب در پرتو اين‌آيين، اقتدارى به دست آوردند و با دولت‌هاى مجاور روابط سياسى برقرار كردند، در اين حالت حضرت محمد (ص) از طريق نامه‌نگارى با فرمان‌روايان و سران اقوام و قبايل، آنان را به سوى توحيد و يكتاپرستى فراخواند. «عبدالله بن حذافه» سهمى موظف شد تا