157
تبار و پدر
يكى از ايرانيانى كه حدود دو قرن پيش از اين بسيارى از كشورهاى آسيايى، آفريقايى و اروپايى را سياحت كرد و سفرنامه‌اى نگاشت، ميرزا ابوطالب، فرزند محمد بيك‌خان تبريزى اصفهانى است. پدرش اصالت آذربايجانى داشت، اما در اصفهان به دنيا آمده و در اين شهر بزرگ شده بود. 1ايشان به دليل برخى فعاليت‌ها و موضع‌گيرى‌ها كه بر نادرشاه افشار گران آمده بود، مورد خشم نادر قرار گرفت و براى مصون ماندن از خشم اين شاه خون‌ريز به سرزمين هندوستان گريخت. محمد بيك در هند در دستگاه كارگزاران شيعه در مناطق مسلمان‌نشين، لياقت‌ها و شايستگى‌هايى از خود نشان داد و از بركت همت و تلاشش، به مقامات و مناصبى دست يافت. وى در سال 1183 قمرى در مرشدآباد هند دار فانى را وداع گفت. 2
نشو و نما و شكوفايى
محمدبيك به سال 1166 قمرى در شهر شيعه‌نشين «لَكْنَهو» ى هندوستان صاحب فرزندى شد كه او را «ابوطالب» ناميد. اين كودك تا سيزده سالگى در همين شهر به سر برد و پس از آن، وقتى پدرش مسئوليتى در مرشدآباد هند را پذيرت، ناگزير به آن‌جا رفت و تا بيست سالگى در اين شهر روزگار گذراند و در قلمرو نفوذ حاكم بنگال، از حاكمان ايرانى اين منطقه به‌ويژه «شجاع الدوله» و «مظفر جنگ» حمايت‌ها و توجهانى ديد و چون از وى فراست‌ها، تدبيرها و كاردانى‌هايى ديدند، امور مهمى را به او سپردند؛ اما گويا حسودان و رشك‌ورزان و برخى نيرنگ‌هاى سياسى گرفتارى‌هاى فراوانى براى او به وجود آورد. ناگزير از اوضاعى كه با آشفتگى‌هايى همراه بود، ملول گرديد و بين سال‌هاى 1213 تا 1218 قمرى مسافرت‌هاى طولانى‌اش را آغاز كرد و پس از بازگشت و فراهم آوردن يادداشت‌هاى ارشمند سفرهاى خود، در سال 1221 قمرى در شهر لكنهو درگذشت. 3
رهايى از گرداب نيرنگ
ميرزا ابوطالب در آغاز جوانى زير نظر «نوّاب شجاع الدوله» تعليم يافت و ادب آموخت؛ زيرا در هفده سالگى از نعمت پدر محروم شده بود. در جوانى با راز و رمز حكم‌رانى و آيين كشوردارى آشنا شد و از فنون دبيران ديوانى آگاه