105دوران متوكل عباسى، مداين يكى از مراكز تفريحى كارگزاران عباسى بود. 1
خلفاى عباسى در بغداد چنان سراهاى رفيع و قصرهاى بديع به وجود آوردند كه گويى تجملات و تشريفات و رفاه‌زدگى دوران كسراى ساسانى را زنده كردند. 2با وجود اختناق شديدى كه عباسيان به وجود آوردند، مردم مداين با ائمه هدى (ع) ارتباط داشتند؛ چنان‌كه چند روز پيش از شهادت امام حسن عسكرى (ع) آن امام همام به خادم خود «ابوالاديان» نامه‌هايى داد و فرمود: اين نامه‌ها را به مداين ببر و به فلان افراد برسان. پس از پانزده روز كه به سامرا بازگشتى، صداى شيون از خانه امام مى‌شنوى و مى‌فهمى كه من به سراى جاويد رحلت كرده‌ام. 3«عمرو بن سويد مداينى» از اصحاب خاص امام يازدهم بوده است. 4
اگرچه مداين پس از احداث شهرهاى بصره و كوفه و سپس بغداد، رونق اوليه را از دست داد و از نيمه قرن دوم هجرى به صورت منطقه‌اى كوچك و فراموش شده درآمد، ولى تا قرن هفتم هجرى همواره شيعيان خالص و پرشورى در آن اقامت داشته‌اند. 5مسعودى، مورخ قرن چهارم هجرى درباره عراق عرب مى‌نويسد:
شهرهاى آن، مداين است و توابعش. مردم‌آن داراى بهترين رنگ و خوش‌بوى و برترين مزاج و نيكوترين قريحه‌اند و در ميان‌آنان تمامى فضيلت‌ها و زبده‌ترين خوبى‌ها وجود دارد. 6
اما مؤلف گمنام كتاب «حدود العالم» مى‌نويسد:
مداين شهركى است بر مشرق دجله و مستقر خسروان بوده است؛ شهرى بزرگ بوده و با آبادانى و آبادانى وى به بغداد بردند. اين گزارش مربوط به سال 372 هجرى است. 7
حمدالله مستوفى مورخ و جغرافى‌دان قرن هفتم هجرى نوشته است:
روميه (از توابع مداين) از اقليم سيم است و از مداين سبعه عراق عرب بود، نزديك مداين؛ اكنون خراب است. 8اكنون از مداين، ايوان آن و دو شهرك حذيفه و سلمان پاك باقى است. 9