17از جمله روايات اين باب گفتگوى امام سجاد عليه السلام با شبلى است كه درباره تأثيرات تربيتى و اخلاقى به تفصيل سخن مى‌گويد و در اغلب كتاب‌هاى حج آمده‌است. چنانكه ملاحظه مى‌كنيم، تهذيب نفس وانسان سازى به عنوان فلسفه حج در آيات و روايات، به كرّات آمده و اين امر حكايت از اهميت آثار اخلاقى و تربيتى حج دارد كه نبايد از ديد حج گزاران و آموزش دهندگان و راهنمايان آنها پوشيده بماند.
ضعف‌هاى اخلاقى و عملى
با اينكه به گواهى ناظران و اعتراف ديگران، زائران ما از نظر آراستگى اخلاقى بهترينند و حج گزارى كشورما الگويى آبرومند براى حج است، اما در ميان انبوه زائران پاكدل و وارسته و مهذّب، افرادى بوده و هستند كه به هر دليل، از بعد اعتقادى و اخلاقى، علمى و عملى و مقررات شناسى، ضعف و كاستى‌هايى داشته و دارند كه حل آن، راه‌كارهاى عملى خاصى را مى‌طلبد. اين مشكلى است كه هميشه وجود داشته و در روايات به طور مكرر از آن سخن به ميان آمده است.
از جمله روايتى است از حضرت امام باقر و امام صادق عليهما السلام نقل شده كه درباره حج گزاران زمانشان (كه بسيارى از عمال ظلمه و مخالفان اهلبيت بودند) فرمودند:
«مٰا أكثر الضجيج واَقَلّ الحجيج» 1؛ «هياهو و سر و صدا زياد است اما حج گزار كم».
اين گونه روايات درس عبرتى است براى حج‌گزار كه مغرور نباشد و به صرف اينكه به خانۀ خدا يا حرم نبوى و بقيع و ساير اماكن مشرفه