24با تأمل در اين روايات و نظاير آن،كه در منابع حديث بيش از شمار است،چنين استفاده مى‌شود كه حج از يك عبادت معمولى فراتر است و در ميان عبادات نقش حياتى دارد و بقاى اسلام و حيات سياسى-اجتماعىِ امت بدان وابسته است.

و به بيان حضرت امام قدس سره:

«فريضۀ حج در ميان فرايض،از ويژگى خاصى برخوردار است و شايد جنبه‌هاى سياسى و اجتماعى آن بر جنبه‌هاى ديگرش غلبه داشته باشد،با آن‌كه جنبۀ عبادى‌اش نيز ويژگى‌خاصى دارد.» ¹

حج از عباداتِ داراى جامعيّت است و ساير عبادات را در درون دارد؛از نماز و نيايش گرفته تا انفاق و ايثار،رياضت و جهاد،امر به معروف و نهى از منكر،تولّى و تبرّى و...و بدين ترتيب از فلسفه و آثار آنها نيز برخوردار است و در آن،مال و تن و زبان و عمل و لفظ و معنا و حركت و وقوف و شعار و شعور و فرد و جمع مشاركت دارند.

نقش حج در حيات سياسى امّت

حج از بُعد سياسى و اجتماعى نيز داراى ويژگى است.دربارۀ آن مطالبى خواهيم آورد.

بارى،كعبه معظمه،بيت عبادت و معرفت و حج كانون هدايت،دعوت،رحمت،مغفرت،بركت و مظهر عدالت،عزت،عظمت،حريّت،حرمت،امنيت،قداست،قدرت،جلالت،هويت،امامت،ولايت،محبت،برائت،ديانت،سياست،مقاومت،نهضت،معيشت،آخرت،ماديت و معنويت است.و شايد بتوان همۀ اين مفاهيم را در واژۀ«قياماً»كه در آيۀ كريمه آمده است،يافت.از اينرو نبايد از اين واژه به سادگى گذشت.

«قيام»يعنى چه؟

راغب گويد:

«القِيامُ ما يَقومُ بِهِ الشَّيءُ كَالْعِمٰاد وَالسّنادِ لِمَا يُعمدُ به و يُسندُ إليه». ²