28
سلوك عالمان در مسجد سهله
مقدمه
مسجد سهله كه مشهور است پس از ظهور امام عصر (عج) محل زندگى ايشان و خانواده‌شان و نيز محل بيت‌المال و تقسيم غنائم ميان مسلمانان خواهد بود، در ورودى شهر كوفه قرار دارد. كوفه بعد از دوره فتوحات اسلامى، در همين مكانى بود كه به شهر تبديل شد. اين شهر در فاصله ده كيلومترى از نجف اشرف و صدوپنجاه كيلومترى بغداد واقع شده است.
مسجد سهله، بعد از مسجد كوفه ساخته شد و يكى از بزرگ‌ترين مساجدى است كه در قرن اول هجرى در كوفه بازسازى شد. اين مسجد از سمت شمال غربى مسجد جامع كه در فاصله دو كيلومترى آن قرار دارد، قابل مشاهده است و ابتدا در زمينى باير و غير مسكونى ساخته شد.
از مسجد سهله با نام‌هاى ديگرى نيز ياد شده است: مسجد قُرا، مسجد بِرِّى، مسجد سُهَيل، مسجد عبد قُبَيس و مسجد بَنِى‌ظَفَر، ولى «سَهله» مشهورتر از بقيۀ نام‌هاست.
نام‌گذارى به «قُرا» به سبب وجود روايتى از اميرمؤمنان على (ع) است كه فرمود: در شهر كوفه چهار مكان مقدس وجود دارد كه هريك، داراى مسجدى است. از حضرت نام آنها را پرسيدند؛ فرمود: يكى از آنها مسجد سهله است. مسجد سهله محل اُتراق خضر نبى (ع) است و هيچ اندوهگينى به اين مسجد وارد نمى‌شود، مگر اين‌كه خداوند اندوه او را مى‌زدايد و ما اهل‌بيت، مسجد سهله را به نام مسجد قُرا ياد مى‌كنيم.1
نام «بِرِّى» نيز از مادۀ «بِرّ» به معناى نيكوكار مى‌باشد.2 از امام صادق (ع) روايت شده است كه فرمود: در مسجدى نماز مى‌خوانيد كه شما آن را سهله مى‌ناميد، ولى ما اهل بيت به آن مسجد «بِرّى» مى‌گوييم.3
نام «سُهَيل» براى مسجد سهله نيز به سبب روايتى است كه از امام باقر (ع) نقل شده است4 و شايد «سُهَيل» ، نام يكى از افرادى است كه در بازسازى اين مسجد مشاركت داشته و شايد نام يكى از عابدانِ اين مسجد است.
نام «عَبدقُبَيس» نيز به سبب ساخته شدن اين مسجد در محلۀ بنى عبد قبيس مى‌باشد؛ همان‌طور كه نام «بنى‌ظفر» نيز به دليل واقع شدن مسجد در محدودۀ بنى‌ظَفَر است كه در دوره‌هاى مختلف بازسازى مسجد سهله مشاركت داشته‌اند.
«سَهله» در لغت، تپّه‌اى است پوشيده از شن سرخ رنگ و «سِهله» شن دانه درشتى است كه دانه‌هايش قابل مشاهده مى‌باشد.5
در روايتى از اُم‌سلمه، همسر گرامى پيامبر اسلام (ص) نقل شده است: جبرئيل (مدت‌ها پيش از واقعه كربلا) مقدارى از خاك سرخ‌رنگ زمين كربلا را براى پيامبر (ص) آورد6 كه در اين روايت از چنين خاكى تعبير به «سَهله» شده و به همين علت نام «سَهله» شهرت بيشترى براى اين مسجد ارزشمند پيدا كرده؛ چون در سرزمينى است كه پوشيده از شن سرخ‌رنگ است.
امامان و مسجد سهله
مسجد سهله يكى از مقدس‌ترين مكان‌ها بعد از مسجد كوفه شمرده مى‌شود؛ چرا كه خانۀ ادريس نبى و حضرت ابراهيم و عبدصالح خدا خضر نبى (عليهما السلام) در اين مسجد قرار دارد.7
به درستى كه برترين مساجد به ترتيب مسجدالحرام، مسجد النبى، مسجد كوفه و مسجد سهله مى‌باشد.8
روايات فراوانى درباره مسجد سهله از ائمه معصومين (عليهما السلام) نقل شده كه به جايگاه و تقدّس اين مسجد و لزوم زيارت آن اشاره دارد. از اميرمؤمنان على (ع) نقل شده است: مسجد ابن ظفر مسجد بابركتى است. به خدا قسم در طبقه‌اى از طبقات بالاى اين مسجد (در آسمان) سنگى بسيار بزرگ و سبز رنگ است كه خداوند هيچ پيامبرى را مبعوث نكرده مگر اين‌كه تصويرى از چهره آن پيامبر بر روى آن سنگ نقش بسته و اين مسجد، همان مسجد سهله است.9
در روايت ديگرى امام صادق (ع) از ابوحمزه ثمالى درباره عمويشان «زيد» پرسيدند: آيا عمويم زيد را در شبى كه از شهر خارج شد، ملاقات كردى؟ ابوحمزه پاسخ داد: بله. امام (ع) پرسيدند: آيا در مسجد «سُهَيل» نماز خواند؟ ابوحمزه عرض كرد: مسجد سُهَيل كجاست؟ آيا مرادتان همان مسجد سهله است؟ امام (ع) فرمود: بله؛ اگر زيد دو ركعت نماز در مسجد سهله خوانده بود و از خدا امان مى‌خواست، خداوند او را همواره در پناه خويش حفظ كرده بود.10