95
كامل الزيارات
مؤلف
«ابوالقاسم جعفربن محمدبن قولويه قمى» ، يكى از فقيهان و محدثان بزرگ و مورد اعتماد شيعه است. نجاشى دربارۀ وى مى‌نويسد:
جعفربن محمدبن موسى قولويه، يكى از بهترين اصحاب سعدبن عبدالله بود. وى از بزرگان حديث و فقه و مورد وثوق بوده و داراى آثارى چون «كتاب‌الصلاة» ، «كتاب الجمعة و الجماعات» ، «كتاب‌الصرف» ، «كتاب‌الصداق» ، «كتاب‌القسمة الزكاة» ، «كتاب الحج» ، «كتاب الشهادات» ، «كتاب‌العقيقه» ، «كتاب تاريخ الشهور و الحوادث فيها» و «كتاب الزيارات» بوده است.1
شيخ طوسى در «الفهرست» نيز از وى چنين ياد كرده است: جعفربن محمدبن قولويه قمى، ثقه و مورد اعتماد و داراى كتاب‌هاى زيادى به تعداد ابواب فقه است.2
برخى استادان جعفر بن محمد بن قولويه عبارتند از: 1. محمدبن قولويه (پدرش) كه از بهترين اصحاب سعد بن عبدالله بود؛ على بن محمد بن قولويه (برادرش) ؛ ابو على احمدبن ادريس بن احمد بن الاشعرى القمى؛ ثقة الاسلام كلينى و ابى عمرو محمد بن عمر بن عبدالعزيز الكشى.
شاگردان و راويانى كه از وى روايت نقل كرده‌اند نيز عبارتند از: احمد بن عبدون؛ احمد بن محمد بن عياش؛ حسين بن عبيدالله الغضائرى؛ محمد بن سليم الصابونى؛ الحسين بن احمد بن المغيره؛ حيدر بن محمد بن نعيم السمرقندى؛ ابوالحسن على بن بلال المهلبى؛ بن عزور و محمد بن محمد بن النعمان المفيد3.
وى در سال 369 هجرى وفات يافت و در كاظمين، در ضلع شرقى رواق شريف، به خاك سپرده شد.4
كتاب كامل الزيارات
يكى از آثار ارزشمند ابن قولويه كتاب «كامل‌الزيارات» است. نجاشى از اين كتاب با عنوان «كتاب الزيارات» نام برده است5و شيخ طوسى در «الفهرست» از آن با عنوان «جامع‌الزيارات» ياد كرده است. 6 علامۀ مجلسى دربارۀ اين كتاب نوشته است:
و كتاب كامل‌الزيارات من الاصول المعروفه و اخذ منه الشيخ فى التذهيب و غيره من المحدثين7؛
كتاب كامل‌الزيارات از اصول معروف است و شيخ در تهذيب و ديگر محدثين از آن روايت نقل كرده‌اند.
در اين كتاب، احاديث فراوان و پراكنده‌اى كه در موضوع زيارت وارد شده، گردآورى، تنظيم و فصل‌بندى شده است. اين اثر ارزشمند نخستين بار به وسيلۀ علامۀ امينى (بزرگ امانت‌دار خونين تشيع) تصحيح شد و با توضيحات و تعليقات ايشان در سال 1356 هجرى در چاپخانه مرتضويۀ نجف اشرف به چاپ رسيد8. اين كتاب 108 باب دارد كه شامل مطالب زير است:
باب اول: دربارۀ ثواب زيارت رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله و زيارت اميرالمومنين عليه‌السلام و امام حسن و امام حسين عليهماالسلام است و در آن 5 روايت آمده است.
باب دوم دربارۀ ثواب زيارت است و در آن 21 روايت آمده است. در نخستين روايت از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله چنين روايت شده:
«من أتاني زائراً كُنت شفيعهُ يوم القيامه؛ هر كس براى زيارت نزد [مرقد] من بيايد، من در روز قيامت شفيع او خواهم شد» .
باب سوم: دربارۀ زيارت قبر رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله و دعا در آن‌جاست و در اين باب ده حديث آمده است.
باب چهارم: شامل 8 حديث در فضيلت نماز در مسجد پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله و ثواب آن است.
باب پنجم: 2 حديث دربارۀ زيارت حضرت حمزه و قبور شهيدان است كه حديث اول از سه طريق نقل شده است.
باب ششم: 6 حديث در باب فضيلت رفتن به مشاهد و مساجد مدينه و ثواب آنهاست.
باب هفتم: 3 حديث دربارۀ وداع با قبر رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله است.
باب هشتم: 19 حديث در باب فضيلت نماز در مسجد كوفه و مسجد سهله و ثواب آن است.
باب نهم: 13 حديث دربارۀ راهنمايى براى يافتن قبر امام على عليه‌السلام است.
باب دهم: 3 حديث دربارۀ ثواب زيارت قبر امام على عليه‌السلام است.
باب يازدهم: 5 حديث دربارۀ چگونگى زيارت قبر امام على عليه‌السلام و دعا در آن‌جا است.
باب دوازدهم: يك حديث دربارۀ وداع با قبر امام على عليه‌السلام است.