119الدين مرعشى نجفى از پرورش يافتگان مكتب او به شمار مى‌آيند. ¹

سرانجام اين عالم مبارز در حساس‌ترين شرايط مبارزات مردم عراق كه نياز مبرم به رهبرى ايشان داشتند، به وسيلۀ ايادى دشمن مسموم شد و در شب چهار شنبه سوم ذيحجۀ 1338ق. چشم از جهان فرو بست. پيكر پاك او پس از تشيع باشكوه در صحن حرم امام حسين (ع) ، ضلع شرقى قبله به خاك سپرده شد. ²

ملا حسينقلى همدانى

مرحوم ملا حسينقلى در سال 1239ق. در روستاى «شوند درگزين» از توابع همدان ديده به جهان گشود. دروس مقدماتى را در زادگاهش فرا گرفت. وى براى ادامۀ تحصيل به تهران آمد. در حوزۀ تهران از محضر آيت الله شيخ عبد الحسين تهرانى (شيخ العراقيين) استفاده كرد. بعد به سبزوار رفت و در آنجا از محضر ملا هادى سبزوارى، آب حكمت و معرفت نوشيد. سپس به نجف اشرف هجرت كرد و در حلقۀ درس استاد سترگ شيخ انصارى نشست و به درجۀ اجتهاد مفتخر شد و بعد از رحلت شيخ، به تدريس خارج فقه و اصول همت گمارد. او در عرفان و اخلاق از شاگردان خاص عارف عامل، سيد على شوشترى به شمار مى‌آمد.

آخوند ملاحسينقلى همدانى تصميم گرفته بود پس از رحلت استادش شيخ انصارى به تدريس خارج فقه و اصول ادامه دهد ولى توصيۀ استاد ديگرش سيد على شوشترى، سرنوشت او را تغيير داد. در همين ايام نامه‌اى از استاد اخلاقش به وى رسيد كه در آن تأكيد شده بود از تدريس فقه و اصول بكاهد و بر تأسيس مكتب اخلاقى و عرفانى همت گمارد.

اين معلم بزرگ اخلاق، به توصيۀ استادش عمل كرد و در تعليم و تربيت اخلاقى و عرفانى نفوس مستعده كوشيد و شاگردان زيادى را در اين وادى تحويل جهان اسلام وتشيع داد. حضرات آيات شيخ محمد بهارى همدانى، سيد احمد كربلايى، سيد عبدالحسين لارى، سيد محمد سعيد حبوبى، سيد جمال الدين اسد آبادى، ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى، سيد حسن امين عاملى (صاحب