20مى‌نگاشتند. آن زمان، آيات قرآن دلها و زندگيها را دگرگون مى‌ساخت و اهل قرآن، اهل حق مى‌شدند. امّا اكنون در مقايسه با اينهمه قرائتها، قارى‌ها، چاپهاى متعدّد و ميليونى قرآن، تا چه اندازه دلها «قرآنى» است؟ سران كشورهاى اسلامى نيز تا چه پايه پيرو قرآنند و تا چه حدّ، قرآن و قرائت و حرم و نماز و دين را وسيلۀ كسب وجهه براى خويش و توجيه و سرپوشى بر فروختن كيان اسلامى قرار داده‌اند؟! ...
هنوز ذى‌قعده به پايان نرسيده و كاروانها هم يكى پس از ديگرى وارد مى‌شوند. امّا به نظر مى‌رسد امسال تعداد حجّاج خيلى زيادتر است. وسعت عظيم بخشهاى توسعه يافتۀ حرم نبوى و خيابانهاى اطراف، غرق در جمعيت است. ازدحام روزهاى قبل از ترويه در مكّه و نيز منا و عرفات چه خواهد بود!
با آنكه شب جمعه بود، امّا خستگى راه، مانع از آن بود كه بتوان شبى با حال را كنار بقيع گذراند. پس از نماز، سر راه، سلامى به امامان خفته در بقيع خاموش دادم و زيارت را گذاشتم براى فردا صبح، در هواى روشن و با دلى آماده‌تر، آن هم نه از پشت نرده‌ها، بلكه داخل جنّةالبقيع، تا كفشها را همان دمِ در به احترام اولياى معصوم از پاى درآورم و دل غمگين و پر درد و چشم پر اشگ و بغض گلو را كنار آن قبرهاى ساده و آفتاب خورده و غريب ببرم و بى‌روضه بگريم و نگاهم سخن بگويد و اشكم مرثيه بسرايد. و ...
تا صبح، مدّت زيادى نمانده است. بزودى صداى اذان بيدارت