15
پيشگفتار
مكه و مدينه، از صدر اسلام تاكنون به عنوان دو مركز مهم اسلامى مورد توجه مسلمانان بوده است. مكه، مهم‌ترين جايگاه نزول وحى الهى و مدينه «با حضور پيامبر خدا و تشكيل نخستين حكومت اسلامى در آن» به عنوان دوّمين مركز اسلامى، هم دوش و همراه با مكه «با پذيرفتن ولايت در خويش» جايگاه و منزلت والايى، همانند مكه يافته است. در حقيقت، اين دو مركز مهم مذهبى و تاريخى، هر يك نگينى گران سنگ را در درون خود به نمايش گذاشته‌اند.
«كعبه» نگين مكه، مورد توجه تمام دين باوران و عاشقان و زائران دل سوخته و دل داده‌اى است كه از اقصى نقاط دنيا به سويش رهسپارند، تا برگرد آن طواف كنند؛ طوافى كه نه آغاز دارد و نه پايان، بلكه گامى است از بى‌بدايت، به سوى بى‌نهايت.
«ولايت» نگين مدينه تمام دل‌ها و قلب‌ها را به سوى خدا مى‌كشاند و همگان در راستاى عرض ادب به آستانۀ پيامبر و فرزندان طيّب و طاهر آن حضرت سر از پاى نمى‌شناسند. زائران حرمين شريفين پس از انجام اعمال حج و عمره و يا قبل از ديدار كعبه و زيارت خانۀ خدا، با ديدگانى اشكبار و مالامال از عشق به اهل بيت، به سوى مدينه و بارگاهِ آن حضرت مى‌شتابند. اما در اين سير پرشكوه معنوى، هر مشتاقى را توشه‌اى همراه است كه بر گرفته از نگاه وى به رهيافت‌هاى عميق چنين حضورى است؛ رهيافت‌هايى كه از مناظر عرفانى، تاريخى، اجتماعى، سياسى، فقهى و حقوقى برگرفته شده است.
رهيافت‌ها
آگاهى و شناخت از مكه و مدينه براى هر زائر، نه تنها پر جاذبه است، بلكه از ضرورت و اهميت ويژه‌اى برخوردار است؛ زيرا زائر مكه و مدينه با آگاهى و معرفت ويژه در اين ساحت بزرگ وارد شده و بهره‌ها برمى‌گيرد.
رهيافت‌هاى اين سفر معنوى را در يك نظر كلى مى‌توان از زواياى زير مورد كاوش قرار داد: