31
آشنايى با تواريخ‌مكه
براى شهر مكه،در ادوار مختلف،تواريخ فراوانى نوشته شده و بسيارى از جزئيات مربوط به تطور تاريخى اين شهر را گزارش كرده است.در اينجا به هدف آشنايى با بخشى از تواريخى كه در باره اين شهر نوشته شده است،مرورى بر مهم‌ترين آثار تأليف شده در اين باب بر اساس كتاب التاريخ و المؤرخون بمكة من القرن الثالث الهجرى الى القرن الثالث عشر از محمد الحبيب الهيلة 1خواهيم داشت.
ابوالوليد محمد بن عبدالله ازرقى(م 244)مؤلف كهن‌ترين اثر تاريخى دربارۀ مكه با نام« أخبار مكة و ماجاء فيها من الآثار »است كه با استفاده از كتاب جدش،اين كتاب ارجمند را تدوين كرده و مكرر به چاپ رسيده است.
محمد بن اسحاق فاكهى(زنده در 272)،پس از ازرقى مهم‌ترين اثر را در تاريخ مكه پديد آورد كه از نظر جزئيات حاوى نكاتى ريزتر است.اين كتاب با تحقيق عبدالملك بن عبدالله بن دهيش،در سال 1407 با عنوان« أخبار مكة فى قديم الدهر و حديثه »چاپ شده است.
مفضل بن محمد جَنَدى(م 308)كتابى با عنوان« فضائل مكّة »نگاشت كه در قياسِ كتاب ازرقى و فاكهى است و تنها قطعۀ كوچكى از آن در دار الكتب الظاهريه(ش 1121) باقى مانده و در آثارى مانند« العقد الثمين »از آن استفاده شده است.
ابوسعيد احمد بن محمد مكى(م 340)اثرى با عنوان« أخبار مكة »نگاشته كه از آن در كتاب« المعجم »خويش كه در ذكر مشايخش مى‌باشد ياد كرده،اما اثرى از آن بر جاى نمانده است.
ابو الحسن محمد بن نافع بن احمد(زنده در 350)يادداشت‌هايى به عنوان حاشيه بر « أخبار مكة »ازرقى در بخش مربوط به دار الندوه و باب ابراهيم داشته است.وى كتابى با عنوان« فضائل الكعبة »نوشته كه ياقوت حموى مطلبى از آن در ذيل مدخل«بلدة»نقل