26مشتهيات نفسانى ناميده شده از قبيل غرايز حيوانى و ناستوده‌هاى اخلاقى و كردارهاى شيطانى، همچنانكه ظرف، تا هنگامى كه از آب پر است ورود هوا به داخل آن امكان ندارد، نفوس انسانى نيز تا از صفات و ملكات نكوهيده خالى و وارسته نباشد، نور الهى چنانكه شايسته است قلوب آنان را روشن نخواهد نمود، و به هر نسبت كه از اين پليدى‌ها پاك شوند انوار دانش بر دل آنها اشراق بيشترى يافته و بخشش‌هاى يزدانى بر آنها روى آور مى‌شود.
به عكس، نفوسى كه به غير خدا اشتغال دارند، معرفت و شناسايى پروردگار و حلاوت دوستى و انس با او در دل آنها جاى نخواهد گرفت. به هر اندازه كه تجرد نفس كمال يابد، ايمان و يقين بيشتر مى‌شود و صفات عاليه و فضائل كم‌نظير و بلندى كه نفس انسانى در آن مرحله از صفا و تجرد خواهان است، از عالم كمال الهى بر او فرود مى‌آيد.
بدين جهت عباداتى كه به منزله نردبان ترقى و راه وصول به اين كمال است تشريع شده است. چه، پاره‌اى از آنها انفاق مال و بخشيدن آن است كه باعث انقطاع انسان از آزمندى به دنيا است، مانند زكات و خمس و صدقات و اين انقطاع همان علت غايى تشريع انفاق است كه به اصطلاح دانشمندان، غرض از تشريع ناميده مى‌شود. اگر چه بهره بردن پاره‌اى از مردم بر آن مترتب است.
بعضى ديگر از آنها خوددارى و اجتناب از شهوت‌ها و لذت‌ها است مانند روزه، و پاره‌اى از آنها به منظور پرداختن دل به ياد