33نمىباشند. و بهترين آبى كه به مكه آورده مىشود، از عرفات است كه در فاصلۀ 7 ساعتى شهر قرار دارد، ليكن حكومت مكه در رسيدگى به آن قنات كه همۀ آن از سنگ ساخته شده است اهمال ورزيده و هم اكنون تقريباً 50 سال است كه از آخرين لايروبى و ترميم آن مىگذرد. و همين آب را مىتوان در دو جاى مكه نيز بدست آورد ليكن همواره غلامان شريف مكه بر سر آنها ايستاده و از مردم مطالبۀ دستمزد مىكنند.
كانال زبيده
بورخارت دربارۀ اين آبراه مىگويد: مورّخان عرب دربارۀ اين كانال بسيار سخن گفتهاند و خلاصۀ گفتار آنان اين است كه زبيده همسر هارونالرشيد، خليفۀ عباسى، دستور داد كه آب را توسط آبراهى از چشمۀ «عينالنعمان» كه در كوهستان كرا قرار دارد، به سوى مكه روانه كنند، و سپس براى افزايش آب اين كانال دستور داد آبهاى چشمۀ عرف - كه در بالاى كوهستان كرا واقع بود و دشت حنين را سيراب مىكرد - را نيز به آب «عينالنعمان» اتصال دهند و در نهايت آبهاى چهار چشمۀ ديگر به نامهاى:
البرود، الزعفران، ميمون و عين مشاش را نيز به آن آبراه اوليه متصل نمود.
ليكن اين كانال بعدها مورد بىتوجهى قرار گرفته و بتدريج بسته شد، ولى بعدها در سال 643 ه . مجدداً به دستور سلطان محمد خدابنده ترميم گرديد، و سپس براى بار سوم توسط شريف مكه بنام حسن بن عجلان در سال 811 ه . مرمت گرديد، و پس از او نيز سلطان مصر قايتباى اموال فراوانى را در سال 879 ه . صرف ترميم و پاكسازى آن كرد وبعد از او نيز سلطان قانصوه غورى - آخرين پادشاه مصراز سلسلۀ چركسها - در سال 916ه . به اصلاح آن پرداخت. در سال 931 ه . نيز سلطان سليمان قانونى