73از اين روايت و امثال آن، به خوبى استفاده مى‌شود كه انسان بر اثر عصيان و گناه، به محروميت از روزى، محكوم مى‌شود؛ ليكن با رفتارى شايسته؛ مانند دعا مى‌تواند مسير سرنوشت خود را تغيير دهد و با نيكى كردن، بر عمر خود بيفزايد.
نتيجه
از آيات قرآن و سنت استفاده مى‌شود كه چه بسا انسان در چهارچوب رفتارهاى متعارف خود، از ديدگاه اسباب و مسببات طبيعى و روال عادى عكس‌العمل كارها، به سرنوشت خاصى محكوم گردد و يا احياناً يكى از اولياى خدا؛ مانند پيامبر و امام، به آن خبر دهد، به اين معنا كه اگر اين طرز رفتار وى ادامه يابد سرنوشت مذكور در انتظار او خواهد بود. ليكن بر اثر يك چرخش ناگهانى، رفتارى متفاوت در پيش گيرد و از اين راه، فرجام خود را دگرگون سازد.
اين حقيقت برخاسته از منطق وحى و سنت پيامبر و كاوش عقل سليم، در اصطلاح دانشمندان شيعه، «بداء» ناميده مى‌شود.
شايسته است روشن گردد كه تعبير به بداء، از ويژگيهاى تشيع نيست بلكه در نوشتارهاى اهل سنت و در سخنان پيامبر گرامى، اين تعبير به چشم مى‌خورد؛ به عنوان نمونه، پيامبر در حديث ياد شده در زير، واژه «بداء» را بكار برده است.
«بَدَا للّٰهُ عزّ و جلّ أنْ يبتليهم». 1
لازم به ذكر است كه مسألۀ بداء به معناى راه يافتن دگرگونى به ساحت مقدس علم خداوندى نيست؛ زيرا خدا از ابتدا بر روند طبيعى رفتار انسانها و