6بتملّك آن نائل نشده است.

شرح: «مراد آنست كه خانۀ خدا و مسجد الحرام از آن همۀ يكتا پرستان است، و هيچ كس از مسلمين نيز حقوقش نسبت بدان از ديگرى كمتر نيست « سَوٰاءً اَلْعٰاكِفُ فِيهِ وَ اَلْبٰادِ » يعنى حقّ اهل حرم با غير اهل حرم در آن يكسان است» .

2114-و سرّ اينكه محلّ بيت در ميانگين زمين وضع شده اينست كه آنجا همان محلّى است كه زمين از زير آن گسترده شده، و نيز براى اينست كه فرض به نسبت اهل مشرق و مغرب (ساكنين ربع مسكون) در اين باره يكسان باشد تا از اطراف عالم، شرق و غرب دورى و بعدش بيك نسبت باشد.

و حجر الاسود را از آنرو ميبوسند و دست بر آن مى‌سايند كه پايدارى آنان را نسبت به پيمانى كه در ميثاق از ايشان گرفته شده به پيشگاه خداى عزّ و جلّ معروض دارد.

و حكمت آنكه خداى عزّ و جلّ حجر الأسود را در ركن مخصوص آن كه اكنون هست قرار داده، و در غير آن ركن نگذاشته اينست كه خداى تبارك و تعالى ميثاقى را كه از مردم گرفته آن را در همين مكان اخذ كرده است.

(و بنا بر اين در اين مكان تجديد عهد مى‌كنند) . و سنّت بر اين جريان يافته است كه بهنگام آغاز سعى تكبير بگويند و روى خود را از طرف صفا به ركنى كه حجر الأسود در آن نهاده شده متوجّه سازند، زيرا آدم عليه السّلام چون از صفا نظر كرد و