20همت والاى اين مرد را بايد در طى مسافرت 8 ماهه به سه كشور عراق، هند و حجاز مشاهده نمود كه چگونه با انبوهى از حوادث و مشكلات، خاطرات هر روز خود را هرچند در يك يا نيم‌صفحه هم كه شده، به يادگار گذاشته است؛ آن هم با اطلاعاتى كه به‌دست آوردن آنها در آن برهه، بسيار دشوار مى‌نمود كه اين امر نشان از آگاهى و اهل مطالعه بودن حاجى مسافر ما دارد؛ به‌ويژه برخى اطلاعات جغرافيايى و تاريخى و تحليل‌هاى سياسى و گاه اجتماعى كه از مشاهدات خود به‌دست مى‌دهد.
اين نوشتار، علاوه بر اين‌كه در بردارنده ديدگاه‌هاى خاص مؤلف به قضايا و حوادث پيش‌آمده مى‌باشد، ادبيات نوشتارى و گاه گفتارى زمان وى را نيز بازتاب مى‌دهد كه به تناوب و تناسب در ميان متن به چشم مى‌خورد و هرجا لازم بوده يا اطلاعات نگارنده مجال مى‌داده، در ابواب مختلف، به بيان نظريات و دانسته‌هاى خود پرداخته است.
در اين جا لازم است بدين نكته اشاره كنيم كه مطالب اين سفرنامه، بر اساس دانسته‌ها، مشاهدات و نظرات مؤلف آن است و همه واقعيات و حقايق يك ملت يا كشورى كه گذر مسافر ما بدان افتاده است را گزارش نمى‌كند؛ زيرا ايشان در زمان و شرايطى خاص و مدت محدود سفر و بر اساس مطالعات و دريافت‌هاى پيشين تحقيقات ميدانى كه در هنگامه سفر انجام داده است، اين سفرنامه را نگاشته تا گوشه‌اى از تاريخ اين سرزمين و ديگر كشورهايى كه در طول سفر ديده را منعكس كند.
بى‌شك، عصر قجرى را مى‌توان به شهادت آثار موجود، دوران رواج و اوج فرهنگ خاطره‌نگارى و سفرنامه‌نويسى دانست كه بسيارى از اين تأليفات و گزارش‌ها در مجموعه 8 جلدى «پنجاه سفرنامه حج قاجارى» به كوشش حج الاسلام والمسلمين دكتر رسول جعفريان گردآورى شده است.
هرچند تاريخ سفرنامه حاضر پهلوى است، ولى درك چهار شاه قجرى با مسائل