38از مكه خارج شوى و به سوى اهل خود برگردى بيتالله را وداع كن و هفتبار كعبه را طواف نما.
در اين روايت كه سند آن صحيح و معتبر است 1، طواف وداع، بر خروج از مكه معلق شده است كه در حج و عمره مشترك است. بنابراين روايت از اين جهت اطلاق دارد. انصراف روايت به حج نيز پذيرفتنى نيست؛ چون نه كثرت استعمال ثابت است و نه كثرت وجود. ضمن اينكه مىتوان مدعى شد كثرت در طواف عمره محقق است؛ چراكه حج، ساليانه يك مرتبه انجام مىگيرد.
در هر صورت در روايت معاويةبنعمار، هيچ قرينه يا خصوصيتى كه بتوان روايت را تنها ناظر به حج دانست، وجود ندارد و در حقيقت مىتوان گفت: طواف وداع ارتباطى با مناسك حج يا عمره ندارد، بلكه از مستحبات ترك مكه و بيتالله الحرام است. از اينرو برخى فقها آن را تحت عنوان «آداب وداع البيت» ذكر كردهاند؛ نه از مناسك حج يا عمره. 2
روايت دوم: روايت موسىبنسلام
حَدثَنَا أَبِي رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ حَدثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْأَشْعَرِي قَالَ حَدثَنِي مُحَمدُ بْنُ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِي بْنِ كَيْسَانَ عَنْ مُوسَى ابْنِ سَلامٍ قَالَ: اعْتَمَرَ أَبُو الْحَسَنِ الرضَا(ع) فَلَما وَدَّعَ الْبَيْتَ وَ صَارَ إِلَى بَابِ الْحَناطِينَ لِيَخْرُجَ مِنْهُ وَقَفَ فِي صَحْنِ الْمَسْجِدِ فِي ظَهْرِ الْكَعْبَةِ ثُم رَفَعَ يَدَيْهِ فَدَعَا ثُم الْتَفَتَ إِلَيْنَا فَقَالَ نِعْمَ الْمَطْلُوبُ بِهِ الْحَاجَةُ إِلَيْهِ الصلَاةُ فِيهِ أَفْضَلُ مِنَ