22

توحيد در اصطلاح

توحيد در اصطلاح اهل كلام، به يگانه دانستن ذات حق تعالى و نفى هرگونه همتا و شبيه براى او معنا شده است. نقطه مقابل توحيد، شرك به خداست كه قرآن مجيد، از آن به ظلم عظيم ¹ و گناه نابخشودنى ² تعبير كرده است. در «موسوعة مصطلحات علم الكلام» آمده است: «توحيد يعنى مجرد كردن ذات الهى از هرآنچه در افهام و اوهام، تصور و تخيل گردد». ³ احتمال دارد معناى يادشده، برگرفته از اين كلام امام على(ع) باشد كه فرمود:

« التوحيد أن لا تتوهّمه » . ⁴

واژه «توحيد» در قرآن نيست، اما جاى‌جاى قرآن، تبيينگر مفهوم آن است. علاوه بر آن برخى از اشتقاقات آن نظير أحد و واحد، بارها در قرآن به كار رفته است.

آيات 163 سوره بقره: (وَ إِلٰهُكُمْ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ ) ⁵، 73 سوره مائده: (لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قٰالُوا إِنَّ اللّٰهَ ثٰالِثُ ثَلاٰثَةٍ وَ مٰا مِنْ إِلٰهٍ إِلاّٰ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ) ⁶ و 65 سوره ص: (قُلْ إِنَّمٰا أَنَا مُنْذِرٌ وَ مٰا مِنْ إِلٰهٍ إِلاَّ اللّٰهُ الْوٰاحِدُ الْقَهّٰارُ) ⁷ و مانند آن، از اين قبيل است. ⁸