23
حكم واقعى و ظاهرى
حكم واقعى حكمى است كه در موضوع آن شكى نسبت به حكم شرعى فرض نشده باشد و حكم ظاهرى آن است كه در موضوع آن نسبت به حكم شرعى شك فرض شده است. 1
حكم اولى و ثانوى
اين تقسيم به لحاظ حالاتى است كه براى مكلف پيش مىآيد.
حكم اولى حكمى است كه شارع مقدس با توجه به مصالح و مفاسدى كه در خود موضوع وجود دارد آن را جعل مىكند. اما حكم ثانوى حكمى است كه شارع آن را با نظر به حالت خاص و استثنايى مكلف جعل مىكند. 2
پارهاى از فرقهاى اساسى اين دو عبارتاند از: 3
1. حكم اولى هميشگى است؛ ولى حكم ثانوى موقت است؛
2. حكم اولى بر همه مكلفان واجب است، به خلاف حكم ثانوى كه تنها شامل كسى است كه در موقعيت استثنايى و حالت اضطرارى قرار دارد؛
3. احكام ثانوى در طول احكام اولى قرار دارند؛ به اين معنا كه پس از حدوث حالت استثنايى به جاى حكم اولى، حكم ثانوى جايگزين مىشود. 4