236حقيقت گرداننده اين حكومت، دولت انگليس است كه در صدد حذف شعارها و شعائر دينى برآمده است. در طول اين سال‌ها انگليسى‌ها جنگ تمام‌عيارى را در بُعد فرهنگى به راه انداختند. آنان تبليغ مى‌كردند كه عالم واقعى در امور سياسى مداخله نمى‌كند. با اين ترفندها تا اندازه‌اى موفق شدند كه برخى از علما را از صحنه سياست كنار بزنند؛ ولى برخى همچنان ماندند و مقاومت كردند.
در سال 1923 ميلادى بدهى دولت عراق به ساير دولت‌ها و به‌ويژه انگليس به بالاترين سطح خود رسيد. در سال 1925 زراعت و كشاورزى عراق در حدّ وسيعى دچار آفت شد و قيمت اجناس بسيار بالا رفت و اين عوامل در كنار يكديگر بر نارضايتى مردم مى‌افزود. عجيب اين بود كه برخى از عراقى‌ها هنوز هم فكر مى‌كردند انگليس براى نجات ايشان آمده است. 1
يكى از ابزارهاى تبليغاتى انگليس در بين سال‌هاى 1923 تا 1926 تبليغ شعار حقوق زن و آزادى زنان بود. استعمارگران بر آن بودند تا حجاب را مورد اشكال و خدشه قرار دهند و زنان را به شركت در جلسات مختلط با مردان اجنبى تشويق كنند تا اين رفتار را نشانه شخصيّت تلقّى نمايند.
در اين باره كتاب‌ها نوشته و اشعار سروده شد و فيلم‌ها به روى پرده رفت. آزادى عقيده، شعار ديگر انگليسى‌ها براى ايجاد شُبهه در ا عتقادات مسلمانان بود؛ به‌ويژه نسبت به نبوّت نبى مكرّم (صلى الله عليه و آله) و تشكيك در امر قيامت. براى عصبانى كردن شيعه، كتاب در حقانيت بنى‌اميه و دولت اموى منتشر كردند. انگليس به دنبال تأسيس مدارس جديدى بود كه ظاهر و باطنش از دين و ديانت تهى بود؛ ولى مرجع بيدار سيّد ابوالحسن اصفهانى1 در برابر اين دسيسه‌ها ايستاد و فعاليّت‌هاى مذهبى و اسلامى را گسترش داد.
مهم‌ترين فعاليّت ضدّ اسلامى بريتانيا تبليغ گسترده مسيحيّت بود. شيخ حبيب‌الله رشتى در سال 1928 به جنوب عراق و به شهر عماره كه مركز اين تبليغات بود هجرت كرد و توانست با تأسيس دفترى، جوانان بسيارى را جذب كند و در سال 1929 مجلۀ «هُدى» را در پاسخ به شبهات منتشر نمايد. در سال 1930 «جمعيّت هدايت اسلامى» در بغداد تأسيس شد كه شيعيان