110مردم ساكن در اطراف كربلا مشهور است كه كربلا يك تكه از زمين‌هاى مجاور رودخانه‌اى است كه از جنوب ديوار شهر جارى مى‌شود و از كنار مزار معروف به «ابن‌حمزه» مى‌گذرد. بخشى از سرزمين را باغ‌ها و بخشى را كشتزارها تشكيل داده‌اند و كربلا، ميان آنها واقع گرديده.
ظاهراً اين رودخانه، همان رودخانه معروف به «نهر حسينى» است كه پيش از اين، با عبور از كنار خيمه‌گاه، به ميدانى كه امروزه به آن «بلديه» مى‌گويند، مى‌رسيده و از كنار مزار ابن‌حمزه كه در ابتداى گورستان قديم، به نام «وادى طور سينا» ، قرار داشته، مى‌گذشته است. ما هنگام صاف و هموار كردن خيابان «مخيّم» و احداث باغ و بستان در اطراف آن، آثارى از آن نهر را مشاهده كرديم.
بنابراين هر گاه در روايات تاريخى واژه «كربلا» گفته مى‌شود، منظور كربلاى فعلى است، نه كربلايى كه پيش از فتح، آباد و معمور بوده است.
حموى گويد:
درباره مسافت‌ها بايد گفت: از كوفه تا مدينه بيست منزل، از مدينه يا مكه نزديك به ده منزل از طريق جاده، و از كوفه تا مكه بيست‌وهفت منزل (يعنى سه منزل كوتاه‌تر از كل مسافت كوتاه تا مدينه و از مدينه تا مكه كه سى منزل است) فاصله مى‌باشد. درباره علت كوتاه‌تر شدن مسافت كوفه تا مكه از كل مسافت سى منزل، بايد گفت كه حج‌گزار كوفى، چون به معدن نقره مى‌رسد، راه خود را از مدينه كج مى‌كند تا به معدن بنى‌سليم مى‌رسد و آن‌گاه به «ذات عرق» وارد مى‌شود و در نهايت خود را به مكه مى‌رساند. 1
از آنچه گفته شد، استفاده مى‌شود كه امام حسين (عليه السلام) فاصله ميان مكه تا كربلا را با پيمودن بيست‌ودو منزل، در بيست‌وچهار روز پيموده است. امام از «ذى خُشُب» - كه بنابر بعضى روايات، نزديك سه ميل از قادسيه فاصله داشت - تا كربلا را در سه روز طى كرد و حر بن يزيد، در منازل و روزها، هماره با ايشان بود. حر هر روز، حركت امام (عليه السلام) را به ابن‌زياد خبر مى‌داد، تا اين‌كه به كربلا رسيدند. پس به ابن‌زياد نامه نوشت و او را از فرود آمدن حسين (عليه السلام) در كربلا آگاه ساخت.
در اين‌جا به‌جاست مواردى را يادآورى كنيم: