35رسول خدا(ص) در مراسم حج، نزد قبايل عرب مى‌رفت و آنها را به سوى خدا فرامى‌خواند و رسالتش را ابلاغ مى‌نمود و از آنها مى‌خواست تا او را تصديق و حمايت كنند. 1 نقل شده است كه حضرت محمد(ص) در منا به تك‌تك قبايل سر مى‌زد و مى‌گفت: «اى قبيله فلان! من رسول خدا براى شمايم. به يكتاپرستى روى آوريد و غير از او چيز ديگرى را مپرستيد». 2
به‌طور كلى پيامبر(ص) براى تبليغ، از مراكز تبليغى غيرثابت كنار مراكز تبليغى ثابت، يعنى مسجد با نماد اذان، بهره مى‌جست. 3 «كعب بن مالك» مى‌گويد:
پيامبر(ص) بعد از علنى شدن دعوت خود، در ايام حج به دنبال مردم مى‌رفت و آنان را به اسلام دعوت مى‌نمود. پس از مدتى نيز از قبايل آنان پرسش مى‌كرد و قبيله به قبيله به سراغ آنان مى‌رفت. 4
پيامبر(ص) درباره ضرورت تبليغ و استمرار آن به مبلّغان چنين فرمود: «عهده‌دار تذكر مردم باشيد و همواره اندرزشان دهيد كه اين براى كسانى كه طبق دوستى خدا عمل مى‌كنند، مايه تقويت بيشتر است». 5
سفر پيامبر(ص) به مكه در سال دهم هجرى، افزون بر ابعاد عبادى و سياسى، جنبه تبليغى داشت و يكى از مهم‌ترين مسائل تبليغى، آموزش مناسك حج بود؛ چنان‌كه امام باقر(ع) فرمود:
رسول اكرم(ص) عازم زيارت خانه خدا بود كه جبرئيل نازل شد و از جانب پروردگار متعال ابلاغ سلام نمود و گفت: خداوند مى‌فرمايد: «من پيغمبرى را از پيامبران گذشته قبض روح نكردم، مگر پس از اكمال دين و اتمام حجت، و براى