42امراض اخلاقى، آثار بدنى و نشانه‌هاى ظاهرى ندارند؛ ازاين‌رو تشخيص آنها تا اندازه‌اى مشكل است. چه بسيار افرادى كه به بيمارى فكرى و بداخلاقى مبتلا هستند و خود از آن بى‌خبرند و خويشتن را از نظر اخلاقى سالم مى‌پندارند.
براى شناخت بيمارى سوءخلق، چند روش وجود دارد. كسانى كه مى‌خواهند به صفت زيباى حسن خلق برسند و صفت ناپسند سوءخلق خود را تشخيص دهند و براى درمان آن اقدام كنند، بايد از اين روش‌ها بهره گيرند؛ «ابوحامد غزالى» در اين باره چهار روش را مطرح مى‌كند كه هريك از آنها در شناساندن سوءخلق نقش مستقلى دارد.
1. حضور در محضر استاد اخلاق بصير
انسان بيمار بايد خود را به كسى كه عيوب نفسانى را خوب مى‌شناسد و از آفت‌هاى پنهانى اخلاق آگاهى دارد، عرضه كند تا بيمارى‌اش كشف و درمان شود. شخصى خدمت رسول‌خدا (صلى الله عليه و آله ) رسيد و گفت: «
يا رَسُولَ اللهِ مُرني بِعَمَلٍ واَقِلَّ قالَ: لا تَغْضَبْ ثُمَّ اعادَ عَلَيهِ فَقالَ لا تَغْضَبْ » 1؛ «اى رسول‌خدا! مرا به انجام كارى فرمان ده؛ ولى كوتاه بگو». حضرت فرمود: «غضب مكن». او تقاضاى دستور ديگرى كرد، حضرت سخن اول را تكرار نمود و فرمود: «غضب مكن».
رسول‌خدا (صلى الله عليه و آله ) طوفان درونى و وضع باطنى آن مرد را درست تشخيص داد. كسى كه بر اثر طبع ناآرام و بى‌قرار خود در حال عادى به رهبر مسلمانان مى‌گويد كوتاه بگو و كم حرف بزن، هنگام غضب وضع خطرناكى خواهد داشت. چنانچه او خشمگين شود و حال غيرعادى به خود بگيرد، ممكن است به جرايم و جنايات بزرگى دست بزند و مصائب جبران‌ناپذيرى به‌بار بياورد. به همين سبب معلم اخلاق اسلام، ضرورى‌ترين وظيفۀ او را يادآورى كرد و راه مصونيت او را به وى ارائه نمود. 2