226و كتابخانه معتبرى هم فراهم كرد كه پس از فوتش پراكنده شد. مبالغى قريب به دويستهزار تومان (در حدود 140 سال قبل) خرج ساختمان و تزئين صحن كاظمين كرد و از اين بيشتر هم گفتهاند. با اينكه اهل فضل و كمال بود و زبان انگليسى هم مىدانست، ولى نسبت به فرهنگ و تمدن غرب نظر خوبى نداشت و بلكه جداً با آن مخالف بود. 1
آثار و تاليفات
آثار و تاليفات
آثارى كه فرهادميرزا در موضوعات گوناگونى علمى، ادبى و تاريخى نگاشته است، مؤيد فضل و دانش فرهادميرزا و روحيه تحقيق، پژوهش و مطالعات گسترده مىباشد. او از سنين جوانى كه حاكم لرستان بود، به ترجمه و تأليف روى آورد و به غير از دوران كودكى كه همراه پدرش عباسميرزا به آذربايجان آمد و در آنجا به مكتب رفت، بقيه عمر را شخصاً به تحقيق و مطالعه پرداخت و در واقع آموزگار خود بود. 2اينك اجمالاً به معرفى آثارش مىپردازيم:
1. هداية السبيل و كفاية الديل كه به «روزنامه سفر مدينۀ السلام و بيت الله الحرام» هم موسوم است. در اين سفرنامه، گزارش سفر حج خود را از روز حركت از تهران تا بازگشت به آن نوشته است. روز حركت را آخر رجب المرجب 1293 و هنگام بازگشت را دوم ربيعالثانى 1293 آورده است. از رشت، بادكوبه، تفليس، طرابوزان، اسلامبول، ازمير، اسكندريه و بندر سوئز و بندر ينبع (در حجاز و در كرانه درياى سرخ) گذشته، به مدينه منوره و مكه معظمه مشرف گشته، سپس از بندر جده، بندر پورتسعيد در مصر، بيروت، اسلامبول، طرابوزان، تفليس، بادكوبه و رشت وارد دارالخلافة تهران گرديده است.
مؤلف در اين سفرنامه هنگام معرفى اماكن، مراقد، شهرها، نواحى جغرافيايى و مباحث فقهى، كلامى و اعتقادى ضمن اينكه نهايت دقتهاى پژوهشى را به كار بُرده، از منابع متعدد نيز استفاده برده است. در طرح نكات تاريخى و جغرافيايى، از آثارى چون «مراصد الاطلاع» ، «معجم البلدان» ، «وفيات الاعيان» ، «كامل ابناثير» ، «حبيب السير» ، «روضة الصفا» ، «الاستعياب فى معرفة الاصحاب» ، «اسد الغابه فى معرفة الصحابه» ، «تقويم البلدان» و «تاريخ وصاف» بهره برده است. در بحثهاى اعتقادى و فقهى بارها به قرآن و روايات