176مقدسين حوزه، مردم را در امر تقليد به وى ارجاع دادند. از گروه اخير، مى‌توان از حضرات آيات ميرزا حسين نورى، ¹ملا فتحعلى سلطان‌آبادى، سيد مرتضى كشميرى، ميرزا ابراهيم محلاتى و سيد ابراهيم خراسانى نام برد. آيات عظام ميرزا حسين نائينى و شيخ حسن كربلايى وى را مرجع اعلم پس از ميرزاى شيرازى معرفى كردند. ²گفته شده آخوند ملا محمدكاظم خراسانى و سيد محمدكاظم يزدى در زمان حيات ميرزاى شيرازى، از نجف به سامرا آمدند تا آقا سيد اسماعيل براى آنها شهريه قرار دهد. آقا سيد اسماعيل اگرچه در امر مرجعيت بر اقران خود تقدم يافته بود، اما در سال 1314ق، يعنى حدود دو سال پس از درگذشت ميرزاى شيرازى، بنا بر اسبابى كه هرگز با وضوح و جزئيات شرح داده نشده، ولى توسط برخى بزرگان «اجبارى» ، «تكليف شرعى» ، «جهات تقوايى» يا «گريز از رياست و زعامت» ارزيابى شد، سامرا را به قصد نجف اشرف ترك كرد. ³آيت‌الله سيد موسى شبيرى زنجانى نقل مى‌كند كه گويا ميان اصحاب آقا سيد اسماعيل و آيت‌الله ميرزا محمدتقى شيرازى منازعه‌اى شديد در سامرا شكل گرفته بود كه كدام يك از اين دو عالم بزرگ بر ديگرى تقدم دارند. آقا سيد اسماعيل كه از مرجعيت، رياست و اين‌گونه عوالم گريزان بود، مانند ميرزا محمدتقى شيرزاى، خودش كنار كشيد و سامرا را ترك كرد تا از تبعات اين‌گونه امور دور باشد. ⁴

هجرت به كربلا

هجرت به كربلا

سيد اسماعيل صدر وقتى به كربلا رسيد، درباره عزيمت به نجف استخاره كرد و چون پاسخ استخاره وى را از استقرار در نجف نهى كرد، در همان شهر مقدس رحل اقامت افكند. ⁵اگرچه به هنگام ترك سامرا از بزرگان آن حوزه تقاضا كرده بود تا براى جلوگيرى از ركود آن، در همان‌جا باقى بمانند، اما بسيارى از علما و فضلاى شاخص وقت، از جمله آيات عظام و حجج اسلام ميرزا حسين نورى، سيد حسن صدر، ملا فتحعلى سلطان‌آبادى، سيد ابراهيم خراسانى، ميرزا حسين نائينى، شيخ حسن كربلايى و سيد على سيستانى در پى وى عازم كربلا شدند. از ديگر شهرهاى عراق نيز شمار زيادى از علما و فضلا رهسپار كربلا شدند. اقامت آقا سيد اسماعيل در كربلا تا سال 1334ق نزديك دو دهه تمام به طول انجاميد و باعث شد تا حوزه علميه آن شهر مقدس مجدداً احيا و به سرعت به يكى از پايگاه‌هاى مهم علم و دانش تبديل شود. ⁶