60امام على (ع) به دو دليل، در اختلاف سقيفه وارد نشد: يكى حفظ حرمت پيامبر اكرم (ص) و تجهيز جنازه آن حضرت كه آن را در آن زمان بر هر امر ديگرى ترجيح مى‌داد؛ و ديگر اينكه، معتقد بود پيامبر (ص) در حيات خود براى چنين امر مهمى چاره‌انديشى كرده و جانشين خود را در مناسبت‌هاى مختلف (مانند غدير خم) تعيين كرده است. 1
اهميت بحث امامت و خلافت در آن است كه اين مسئله تنها بحثى تاريخى نيست؛ بلكه با حيات فكرى، اعتقادى، اخلاقى، اجتماعى و سياسى امت اسلامى، رابطه‌اى تعيين‌كننده دارد. 2
الف) حقيقت امامت
متكلمان اسلامى (اعم از شيعه و سنى) امامت را «رياست و رهبرى جامعه اسلامى در زمينه امور دنيوى و دينى» 3 دانسته‌اند. از اين تعريف، نادرستى اين سخن روشن مى‌شود كه «شيعه معتقد به امامت و اهل سنت معتقد به خلافت است». زيرا خلافت و امامت، دو عنوان براى يك حقيقتند، اما هر يك، به جنبه‌اى از آن نظر دارد. خلافت به جنبه ارتباط آن با خدا و پيامبر (ص) نظر دارد و امامت به جنبه ارتباط آن با امّت اسلامى. 4
ب) جايگاه امامت، اصل يا فرع
نخستين تفاوت شيعه و سنى در مسئله امامت، به جايگاه اين بحث برمى‌گردد كه آيا از اصول است يا فروع؟ شيعه اماميه، امامت را از اصول اعتقادات مى‌داند؛ اما اهل سنت آن را از فروع دين و احكام عملى تلقى مى‌كند.