60در دين اسلام مشخص شده است. دوم، نگاه به انسان چونان يك مجموعه. اين نگاه برگرفته از انديشه‌اى است كه با الهام از منابع دينى، بيان مى‌دارد كه طبيعت اولى و فطرت انسانى، به ضرورت در اجتماع به كمال خود مى‌رسد. «ازدواج را شرع اسلام براى زن‌ها و مردها لازم دانسته، زيراكه قوام زندگى بشر به تشكيل خانواده است و تشكيل خانواده هم بسته به ازدواج است». 1
توجه داشته باشيم كه براساس انديشه ايشان انسان چونان يك مجموعه انسانى نيز حقوق و تكاليفى دارد كه پيش‌تر ذكر آن رفت. اما نكته مهم آن است كه اين مجموعه انسانى از سه منظر مورد بررسى و تبيين قرار مى‌گيرد. در انديشه آيت‌الله خامنه‌اى، مجموعه انسان‌ها يا به صورت حكومت اسلامى هستند يا به صورت امت اسلامى و جهان اسلام يا به صورت كل جامعه بشرى. گاهى جمع انسانى را يك حكومت و قدرت تعريف مى‌كند: «... يكى از كارهاى واجب و اصلى براى هر انسانى - چه در موضع يك فرد، چه در موضع يك جمع، كه حكومت و يا يك قدرت باشد - اين است كه مبارزه كند؛ يعنى دائم بايد تلاش كند و به تنبلى و بى‌عملى و بى‌تعهدى تن ندهد...». 2
در مقامى ديگر به جمع انسانى چونان امت اسلام و جهان اسلام مى‌نگرد و آن را مورد خطاب قرار داده، هويتى مشخص براى آن در نظر گرفته، تكاليف آن را گوش‌زد مى‌فرمايد:
همين اجتماع ميليونى مسلمانان از هر گوشه جهان، در يك نقطه، در يك زمان، خود داراى بزرگ‌ترين مضمون سياسى است. اين نمايش امت اسلامى است كه در آن اختلافات نژادى و زبانى و جغرافيايى و تاريخى همه رنگ باخته و از همه، يك «كل» پديد آمده است. 3