86و سبب تأليف كتابش را ذكر نكرده و تنها به بيان زندگينامه برخى از علماى معاصرش پرداخته است. رضا كحاله نيز در تدوين كتاب خود «معجم المؤلفين» همين شيوه را در پيش گرفته؛ براى مثال در شرح حال شيخ حرزالدين آورده است: محمد بن على نجفى مسلمى حرزالدين، فردى فاضل و استاد علم رجال بوده. ايشان صاحب كتاب «معارف الرجال» ميباشد. ¹

كتاب او، مجموعه اى وسيع از زندگينامه علما، فضلا و محققين را شامل ميشود كه بيشتر آنها شاگرد بزرگان حوزه ميباشند؛ اساتيدى همچون: شيخ مرتضى انصارى (متوفاى 1281ق) ، شيخ محمدحسين كاظمى (متوفاى 1308ق) ، سيد محمدكاظم يزدى (متوفاى 1320ق) ، شيخ محمد طه نجف (متوفاى 1326ق) ، ميراز حسين خليلى (متوفاى 1326ق) ، سيد مجدد شيرازى (متوفاى 1312ق) ، شيخ على كنى (متوفاى 1306ق) ، شيخ محسن خنفر (متوفاى 1271ق) و بسيارى ديگر كه ذكر نام همه آنها در اين مجال نميگنجد.

مباحث مطرح شده در كتاب «معارف الرجال» كه در خلال شرح حال علماء و فقهاى برجسته آمده را ميتوان در عناوين و موضوعات زير خلاصه كرد:

1. خاندان‌هاى قديمى نجف اشرف:

از جمله اين خاندان‌ها ميتوان به آل دعيبل، آل زاير دهام، آل خراسان يا آل صافى و آل محفوظ اشاره كرد. همچنين آل‌نعمه كه از خانواده‌هاى معروف و سرشناس عرب در نجف بوده‌اند يا آل عنوز كه خانواده‌اى محترم و قديمى بودند و افرادى عالم، صالح و پرهيزكار در آن رشد يافتند. اين خاندان همچنين توليت آستان اميرالمؤمنين (عليه السلام) را بر عهده داشتند. شايان ذكر است منازل خاندان‌هايى كه نام برديم، معمولا مكانى بوده براى حل مسائل فقهى و برگزارى مجالس علمى.

2. عالمان حافظ اخبار و احاديث:

آنچه هر پژوهشگرى با مراجعه به اين كتاب درمييابد، اين است كه مؤلف، اسامى فقها و مجتهدانى را در كتاب آورده كه متن اخبار و روايات و احاديث را حفظ بودند. اين مطلب به صورت واضح و آشكار در شرح حال شيخ حسن هندى (متوفاى 1301ق) ، شيخ عبدالحسين طريحى، شيخ عيسى محمدى، شيخ محسن خنفر، سيد محمدكاظم يزدى، سيد محمد زينى و. . . ديده ميشود.

3. نقش علما عليه استعمار انگليس:

شيخ عبدالرضا سهلانى (متوفاى 1360ق) از جمله كسانى بود كه در زمان حمله انگليسى ها با شجاعت و شهامت در خط مقدم مبارزين و مدافعين سرزمين اسلام قرار داشت. شيخ عبدالحسين مطر (متوفاى