73صفوان بن مهران جمال، در آغاز نيمه اول سده دوم هجرى در شهر كوفه، در خانه پدرش، مهران ديده به جهان گشود و به زندگى پدر و مادر رونق و طراوتى افزون بخشيد. آنان نام «صفوان» را بر كودك خود نهادند.
كنيه‌اش «ابومحمد» بود و چون بعدها در كار و كسب درآمد، شتردارى پيشه كرد و شتران خود را كرايه ميداد، ملقّب به «جمال» شد و چون زادگاهش شهر كوفه بود، به «كوفى» معروف گرديد و از آن‌جا كه از تبار قبيله معروف بنياسد بود، به «اسدى» نيز شناخته ميشد. 1
خاندان صفوان
افزون بر خود صفوان كه از فرزانگان فقه و حديث شيعى است، خاندانش نيز به سان او در تاريخ، فقه، حديث و كلام شيعى بسيار مشهور بوده و نقش برجسته‌اى در حوزه نشر و ترويج و بالندگى آموزه‌هاى اسلام ناب داشتند.
صفوان سه برادر به نام «حسّان» ، «حسين» و «مسكين» داشت كه هر سه جزو راويان شيعى و از اصحاب امام صادق (عليه السلام) و برخى نيز از اصحاب امام كاظم (عليه السلام) بودند؛ به‌ويژه حسّان كه مانند برادرش صفوان، شتردار و معروف به جمال بود و گفته‌اند ثِقة ثِقة، يعنى بسيار بسيار موجه و مورد اعتماد است؛ بلكه برخى از رجال‌شناسان در منزلت او گفته: «اَصَحُّ من صفوان و اَوْجَه» ؛ يعنى او در نقل حديث بالاتر و موجه‌تر از برادرش صفوان است. 2
حسّان ميگويد: امام موسى بن جعفر (عليه السلام) به من فرمود: آيا شما قبور شهدا را زيارت ميكنيد؟ گفتم: كدامين شهدا؟ فرمود: امام على و امام حسين. گفتم: آرى، آنها را زيارت ميكنيم. فرمود: اينان شهدا هستند كه نزد پروردگارشان روزى ميخورند. آنها را زيارت كنيد و در حلّ مشكلات و سختيها به آنان پناه ببريد. 3
حسين و مسكين هم در گروه راويان شيعى و از اصحاب و ياران حضرت صادق (عليه السلام) به‌شمار ميروند. 4اما شايد مشهورترين شخص از خاندان صفوان، «ابوعبدالله محمد بن احمد بن عبدالله بن قضاعة بن صفوان» است كه با سه واسطه از فرزندان صفوان به‌شمار ميرود و بدين مناسبت معروف به «صفوانى» است. او بيشك يكى از برجست‌گان و نخبگان و چهره‌هاى ماندگار تاريخ فقه و كلام شيعه است كه حقيقاً مايه سرافرازى و برازندگى تشيع در زمان خود بود.
او فقيهى بزرگ، محدثى توانمند و متكلمى عاليمقام بود كه از على بن ابراهيم قمى و از شيخ مفيد و تلعبكرى روايت ميكرد. وى كتاب‌هاى بسيارى، به‌ويژه در حوزه امام‌شناسى تأليف كرد. ابن‌نديم در كتاب مشهور خود درباره او ميگويد: