33
3. محبت و عشق به اولياى برگزيده الهى
«مُحِبَّةً لِصَفْوَةِ أَوْلِيَائِكَ»
«مَحَبَّت» در لغت به معناى خواستن و تمايل به چيزى است كه مى‌بينى و آن را خير مى‌پندارى. محبّت برسه گونه است:
- محبّت لذّت بردن، مثل محبّت مرد نسبت به زن؛
- محبّ9تى كه بر پايه بهره‌مندى معنوى است، مثل محبت اولياى الهى؛
- محبّت براى فضيلت و بزرگى، مثل محبّت دانشمندان و دانش‌پژوهان نسبت به يكديگر براى علم.
و چه بسا كه محبّت به خواستن و اراده تفسير شود؛ مانند: «فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا» 1ولى چنين تفسيرى درست نيست؛ زيرا معناى محبّت رساتر از اراده است و هر محبّتى اراده است و هر اراده و خواستى، محبّت نيست. خداى عزّ و جلّ مى‌فرمايد: «إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَي الْإِيمانِ» 2كه به معناى ترجيح دادن و برگزيدن كفر بر ايمان است. محبّت و دوستى خداوند تعالى با بندگان, بخشايش و نعمت دادن او به آنهاست و محبّت بنده به خداوند، خواستن تقرّب و قدر و منزلت داشتن نسبت به اوست. 3
«حبّ» هم به معناى دوست داشتن است. در قرآن مجيد فعل ثلاثى اين كلمه به كار نرفته و همه از باب افعال (احبّ يحبّ) و از باب استفعال و تفعيل (استحبّ- حَبّبَ) استعمال شده است؛ ولى مصدر ثلاثى آن بارها آمده است. البته استعمال شايع آن، از باب اِفعال است و قرآن كريم استعمال شايع را اختيار كرده است؛ 4مثل: إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاء 5و إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ 6
محبت، رابطه وجودى بين محب و محبوب است. محبت واقعى در انسان، هنگامى به حقيقت ميپيوندد كه تمامى محبت‌هاى ظاهرى را در مسير محبوب حقيقى يعنى حق تعالى قرار دهد و اين راه تنها در پيروى از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) تجلّى مى‌كند؛ زيرا او هم بنده محض خداوند است و هم كامل‌ترين راه و روش‌ها را براى تحقق بندگى حق تعالى بيان مى‌كند:
«قُلْ هَذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَي اللَّهِ عَلَي بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنْ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَمَا أَنَا مِنْ الْمُشْرِكِينَ» 7؛ بگو: اين است راه من، كه من و هر كس (پيروى‌ام) كرد، با بينايى به سوى خدا دعوت ميكنيم، و منزّه است خدا، و من از مشركان نيستم.
از اين رو خداوند به پيامبرش مى‌فرمايد:
«قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمْ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» 8؛ بگو (به مؤمنان) : اگر خدا را دوست داريد، از من پيروى كنيد تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشايد، و خداوند آمرزنده مهربان است.