14اى نخستين شهيد در محراب

اى كشيده ز خون به چهره نقاب

مسجد كوفه سوگوار از تو

خون و محراب، يادگار از تو

ظَهر الكوفه

يعنى پشت كوفه، بيرون كوفه. منطقه‌اى وسيع بيرون كوفه كه مدفن امام على (عليه السلام) در آن‌جا قرار دارد. در روايات فراوان نام آن ديده ميشود. از ائمه وقتى محّل قبر آن حضرت را ميپرسيدند، از «ظهر الكوفه» نام ميبردند. وقتى آن سرزمين‌ها را امام على (عليه السلام) از دهقانان آن منطقه به چهل‌هزار درهم خريد، گفتند: يا على! اين منطقۀ خشك را به اين قيمت ميخرى؟ ! فرمود: از رسول خدا (عليه السلام) شنيدم كه از پشت كوفه هفتادهزار نفر محشور ميشوند كه بدون حساب وارد بهشت ميشوند. دوست دارم آن گروه، از ملك من محشور شوند. ¹گاهى حضرت امير از كوفه خارج ميشد و به آن منطقه ميرفت و ساعات زيادى را آن‌جا سپرى ميكرد و با ارواح مؤمنان در آن ديار انس ميگرفت. امام وصيت كرده بود كه وقتى از دنيا رفتم، مرا در پشت كوفه دفن كنيد؛ در قبر دو برادرم هود و صالح. ²از سخنان آن حضرت است كه فرمود: اولين بقعه‌اى كه خدا در آن عبادت شد، «ظهر الكوفه» بود. ³اين منطقه، جايى است كه نجف اشرف در آن قرار دارد و مورد علاقۀ خاص اميرالمؤمنين (عليه السلام) بود. منطقه‌اى بيرون نجف و در كنارۀ كوفه كه سرزمينى بلند بوده و آب، آن‌جا را فرا نميگرفته است.

غرى

غرى، يكى از نام‌هاى نجف است. به معناى زيباروى و بناى زيبا. اين منطقه در پشت كوفه قرار داشته كه پيكر مطهر حضرت على (عليه السلام) براى دفن به آن‌جا برده شد. از اين رو به نجف، غرى هم گفته ميشد و كتاب‌هايى همچون «شعراء الغرى» يا «فرحة الغرى» مربوط و منسوب به آن است. اهل نجف و ساكنان نجف را هم به همين لحاظ، «غروى» ميگويند.

اصل غرى و غريّان، نام دو بناى شبيه به صومعه بوده كه پشت كوفه و نزديك محل دفن حضرت على (عليه السلام) قرار داشته و در قديم و زمان «منذربن امرء القيس»