14
5. كتاب على (ع) چيست؟
كتاب على (ع) مجموعه روايات و مطالبى است كه رسول خدا (ص) فرموده‌اند و حضرت اميرالمؤمنين على بن ابى‌طالب (ع) آن‌ها را نوشته‌اند. بنابراين، كتاب على در اصل، املاى رسول خداست كه از جبرئيل گرفته‌اند و جبرئيل از خدا گرفته است و حضرت اميرالمؤمنين آن را نوشته‌اند. پس اگر كتاب را به رسول خدا (ص) نسبت دهيم، نسبتى صحيح است؛ چراكه املاى آن بزرگوار است، و اگر به حضرت اميرمؤمنان نسبت دهيم، باز هم نسبتى صحيح است؛ چراكه نگارنده آن، حضرت اميرمؤمنان (ع) است. ازاين‌رو در بعضى روايت‌ها اين كتاب منسوب به رسول خداست و در بعضى روايت‌ها منسوب به حضرت امير مؤمنان (ع) . مضمون بسيارى از اين روايات اين است:
«ما كتبه على بن ابى‌طالب هو عبارة عن ما املاه رسول الله و كتبه على بيده» ؛ [كتاب على] كتابى است كه على بن ابى‌طالب آن را به املاى رسول خدا نوشته‌اند.
پيش از بيان ويژگى‌هاى كتاب على (ع) بايد يادآور شويم كه كتاب اميرالمؤمنين، يك كتاب نيست؛ ازاين‌رو در رواياتى تعبير «صُحُف» آمده است. صُحُف جمع صحيفه است. ابواراكه مى‌گويد: در جايى بوديم و برخى مى‌گفتند على بن ابى‌طالب شمشير رسول خدا را ارث برده است. برخى مى‌گفتند استر آن حضرت را ارث برده است و برخى معتقد بودند كه صحيفه‌اى را ارث برده است كه در غلاف شمشير حضرت رسول بود. در اين هنگام حضرت وارد شدند و فرمودند: «و ايم الله لو انبسط و يؤذن لى لحدثتكم حتى يحول الحول لا أعيد حرفاً و ايم الله ان عندى لصحف كثيرة قطائع رسول‌الله و اهل‌بيته. . .» ؛ 1به‌خدا سوگند اگر زمينه فراهم شود و بتوانم با شما سخن بگويم، يك سال صحبت خواهم كرد، بدون آن‌كه مطلبى را تكرار كنم. به خدا سوگند كه صحيفه‌هاى فراوانى از رسول‌خدا و خاندانش دارم. . . . سپس حضرت برخى ويژگى‌هاى آن صحيفه‌ها را بيان كردند.
كتاب‌ها و صحيفه‌هاى مختلف، حاوى مطالب مختلف است. ممكن است هر مطلبى صحيفه‌اى باشد؛ مثلاً جفر مجموعه‌اى جدا باشد. مهم اين است كه اين گنج، گنج بزرگى است و حضرت از مطالب فراوان موجود در آن اين‌گونه تعبير آوردند كه اگر بخواهم يك سال سخن بگويم، بدون تكرار كردن، سخن خواهم گفت. افسوس كه اين گنج بزرگ