45
فَيَوم لايُقدَّر لا ارهبُه
وَ يَومَ قَد قُدِّر لا يُغنى الحَذَرُ 1
من كدام روز از مرگ فرار كنم؟ روزى كه مرگ براى من مقدر نشده يا روزى كه مقدر شده است؟
روزى كه مرگ مقدر نشده فرار از آن بى‌معناست و روزى هم كه مقدر شده فرار از آن ناممكن است.
در پايان، براى جمع‌بندى بحث، سخن علامه طباطبايى صاحب تفسير الميزان را نقل مى‌كنيم:
علم آدمى بر دو گونه است: يكى علم عادى كه در سايه علل و عوامل عادى و طبيعى حاصل مى‌شود؛ و ديگر علم غير عادى. در علم عادى، انسان وظايفى دارد از جمله اينكه از خطرى كه او را تهديد مى‌كند، در حد توان پيشگيرى نمايد. علم غير عادى، به امور حقيقى و ثابت باز مى‌گردد كه هيچ يك از آن امور، در اختيار و توان انسان نيست و علم پيدا كردن به آن، نه ما را نسبت به تغيير آن توانا مى‌نمايد و نه ايجاد تكليف مى‌كند.
به عبارت ديگر، چنين علوم غيرعادى، در حقيقت، علم به واجبات عالم هستى است نه به ممكنات آن، پس علم داشتن، به معناى توانايى بر تغيير آن نيست. 2
8. رفتار امام حسن(ع) و امام حسين(ع) با حاكمان وقت
با اينكه تعداد ياوران امام حسن[(ع)]، بيش از ياران امام حسين[(ع)] بود، چرا امام‌حسن[(ع)] با معاويه صلح كرد، اما امام حسين[(ع)] با يزيد جنگيد؟ اين تضاد بدان