137فاصله دارد و سمت شرقى تمام نخلستان‌هايى است كه سواد به سواد شهر پيوسته و تا آن جا كه چشم به ديد مى‌آرد، امتداد دارد. ما از آن جا نيز روانه شديم و شب يك شنبۀ آغاز ما محرم، نزديك حله خفتيم و سپس روز يكشنبۀ مذكور، بدان شهر در آمديم.
حلّۀ، شهرى است كهن بنيان و مستطيل گونه كه از ديوار آن جز كمانى‌هاى گسيخته از ديوار گلين مدوّر قديم، بر جاى نمانده. اين شهر بركنارۀ فرات است واز سوى شرق، بدان پيوسته و موازى با طول نهر فرات، امتداد دارد.حلّه را بازارهايى است با رونق؛ شامل تمام مؤسسات شهرى و صنايع و حرفه‌هاى ضرور؛ شهرى است قوى بنيان و آباد و پرجمعيت كه نخلستان‌هاى درون و برون آن به هم پيوسته و خانه‌هاى شهرى در ميان نخلستان‌ها واقع شده است. ما درآن شهر، پلى بزرگ را مشاهده كرديم كه بر پايه‌هايى عظيم، نصب شده بود و كناره‌اى را به كنارۀ ديگر مى‌پيوست و در دو كنارۀ آن، زنجيرهايى آهنين، چون بازوان پيچيده استخوان و ستبر، كشيده شده بود كه به چوب‌هايى كه بر روى هر دو كناره، استوار كرده بودند پيوسته و نشانۀ توان‌مندى و قدرت تحمّل (آن پل) بود.
رود فرات
اين رود كه چون نام خود، فرات (بسيار گوارا)ست از پاكيزه‌ترين و سبك‌ترين آب‌هاست و رودى است بزرگ كه كشتى‌ها بر روى آن به بالا دست و پايين دست، حركت كنند.
مدائن
و شبانگاه به روستايى معروف به زريران 1 رسيديم. اين روستا از بهترين و زيباترين و خوش منظره‌ترين و پهناورترين آبادى‌هاى روى زمين است كه وسيع‌تر از ديگر روستاها و آبادى‌ها طرح ريزى شده واز همۀ نظاير خود، بوستان و گل و گياه و نخلستان، بيشتر دارد. در اين روستا، بازارى هست كه بازارهاى پررونق شهرى درپيش آن كوچك و حقير مى‌نمايد. در نيكويى موضع اين آبادى، همين بس كه دجلۀ بخش شرقى و فرات بخش غربى، آن را سيراب مى‌كند و آن آبادى چون عروسى در ميان اين دو رود، به جلوه‌گرى آراسته و گستره‌ها و روستاها و كشتزارها بين اين دو رود گران‌قدر پر بركت، به هم پيوسته است. از (نشانه‌هاى) شرف اين آبادى، يكى آن كه در برابر آن، از سوى شرق، ايوان كسرى قرار داردو در محاذات آن، به سمت چپ، شهر مداينِ او (كسرى) واقع شده و آن ايوان، ساختمانى است سر به هوا كشيده و بسيار سپيد كه از كاخ‌هاى آن، جز بخشى باقى نمانده است. ما آن ايوان بلند آستان را از فاصلۀ يك ميلى، درخشان و تابان ديديم؛ اما شهر مداين اينك ويران است. ماسحرگاه روز چهارشنبۀ سوم صفر، بر آن شهر گذشتيم و از درازا و گستردگى آن (شهر)، منظره‌اى شگفت آور ديديم. نيز از فضيلت‌هاى اين آبادى آن است كه در شرق آن به اندازۀ نيم فرسنگ، مزار سلمان فارسى رضى الله عنه قرار دارد و اين ناحيه جز به سبب فضلِ خاكِ خود، به فضيلت دفن چنان فرخنده پيكرى